المتفق و المفترق
المتفق و المفترق، تألیف احمد بن علی خطیب بغدادی (متوفی 463ق) در علوم حدیث، اولین تألیف در شناسایی رجال و توضیح اسامی که به لحاظ خط و لفظ مشترک اما به لحاظ شخص مختلف که با مقدمه و تحقیق محمدصادق آیدن حامدی به طبع رسیده است.
| المتفق و المفترق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خطیب بغدادی، احمد بن علی (نويسنده) حامدی، محمد صادق آیدن (محقق) |
| ناشر | فرزان روز |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 13سده - 1417ق - 1997م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال - متفق و مفترق |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | /خ6م2 114/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مشتمل بر مقدمه، دو بخش و خاتمه است.
- در بخش اول، ابتدا شرح حال خطیب بغدادی و زندگانی و آثار او بررسی شده است. سپس موضوع المتفق و المفترق و فواید آن و آثار علما درباره آن مورد بحث قرار گرفته است. در آخر نیز کتاب المتفق و المفترق معرفی و مهمترین ویژگیهای آن مطرح شده است.
- در بخش دوم، شیوه تحقیق و نص تحقیق شده «المتفق و المفترق» ارائه شده است.
علم متفق و مفترق از مهمترین انواع علوم حدیث است و خطیب نیز خودش در مقدمه کتابش اهمیت این موضوع را تبیین کرده است. ابن صلاح نیز در کتابش علوم الحدیث مینویسد: «نوع پنجاه و چهارم: شناخت متفق و مفترق از اسماء و انساب و مانند آن است که بسیاری از بزرگان به سبب آن لغزیدهاند. و البته مشترکات در تمام علوم در مظان اشتباه هستند. خطیب در این رابطه کتابی با نام «المتفق و المفترق» دارد».[۱] اصطلاح «المتفق و المفترق» در علم رجال بدین معناست که اسامی روات و پدران و اجدادشان، خطاً و لفظاً یکی باشد و اما اشخاص آنها مختلف باشد.[۲]
اهمیت این کتاب بدینجهت است که در این موضوع، آثار دیگری به محمد بن نجار بغدادی و ابوبکر جوزقی نسبت داده شده اما غیر از کتاب خطیب بغدادی کتاب دیگر به دست ما نرسیده و این اولین کتابی است که در این موضوع تألیف شده است.[۳]
ابن خطیب در ترتیب اسامی با توجه به حرف اول اسم به ترتیب حروف الفبا با باب همزه آغاز و به باب یاء ختم کرده است. پس از اسامی، باب کنیه را آورده و البته در این باب تعداد اندکی از تراجم ذکر کرده و بیش از پنج ورق از کتاب را دربر نگرفته است.[۴]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.