المؤتلف و المختلف (ازدى)
المؤتلف و المختلف، اثر عبدالغنى بن سعید ازدى (متوفای 409ق)، به زبان عربی و در دو جلد تنظیم شده است.
| المؤتلف و المختلف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ازدی، عبدالغنی بن سعید (نویسنده)
تميمي، قيس عبداسماعيل (محقق و معلق) شمري، مثنیمحمد حميد (محقق و معلق) |
| عنوان‌های دیگر | المؤتلف و المختلف في أسماء نقلة الحديث و اسماء آبائهم و اجدادهم |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حديث - علم الرجال
محدثان اهل سنت - تلفظ نامهای عربی - تلفظ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 114/8 /الف4م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر را قیس عبداسماعیل تمیمى و مثنى محمد حمید شمرى، تصحیح کرده و تعلیقاتی را بر آن افزوده‌اند و دکتر بشار عواد معروف بر آن نظارت کرده است.
نام کامل کتاب عبارت است از: «المؤتلف و المختلف في أسماء نقلة الحديث و أسماء آبائهم و أجدادهم»؛ همان طور که از نام این کتاب پیداست تأکید نویسنده بر شناسایی اسامی راویان است و هدفش تفکیک بین اسامی شبیه به هم و پیشگیری از اشتباه در نسبت روایی و سلسله روایتگران.
ساختار
این کتاب از مقدمه مصحح و متن اصلی (شامل: جلد اول: الف - سین و جلد دوم: شین - یاء) تشکیل شده است. در این کتاب، تعداد 2210 شخصیت شناسانده شده است.
مصححان برای تصحیح و تحقیق اثر حاضر از تعداد قابل‌توجهی (154 کتاب) از منابع معتبر به زبان عربی بهره برده‌اند.
گزارش محتوا
مصححان بعد از توضیحی درباره شرح حال و منزلت علمی نویسنده، روش او را در کتاب حاضر معرفی کرده و همچنین روش خودشان را در تصحیح، شرح داده‌اند[۱].
نویسنده، متأسفانه مقدمه ننوشته و با ذکر این روایت کوتاه از ابوعمران موسى بن عیسى حنیفی که گفته: «سمعت أباإسحاق النّجيرمي إبراهیم بن عبداللّه يقول: أولى الأشياء بالضّبط أسماء النّاس لأنّه شيء لا يدخله القياس و لا قبله شيء يدلّ عليه و لا بعده شيء يدلّ عليه»[۲]؛ «شنیدم ابواسحاق نجیرمی ابراهیم بن عبدالله می‌گفت: سزاوارترین چیزها برای ثبت و ضبط کردن عبارت است از اسامی مردم؛ چون چیزی است که قیاس‌بردار نیست و نه قبلش چیزی هست که بر آن دلالت کند و نه بعدش»، وارد بحث اصلی شده است.
برای آشنایی با روش و محتوای این اثر، توجه به چند مطلب مفید و جالب ذیل کافی است:
- باب بلبل و بلیل: پس بلبل، جماعتی هستند مشهور و بُلَیل عبارت است از: یکی، عبدالرحمن بن بلیل که حدیثش در نزد کوفیان است و دیگری، عمرو بن بُلَیل که او نیز کوفی است[۳].
- باب دینار و ذبیان: دینار، فراوان است و ذبیان – با ذال نقطه‌دار، اندک. از آن عده اندک اینها هستند: خلیفة بن کعب، ابوذبیان که شعبه از او روایت کرده است و ذبیان بن حکیم برادر عثمان بن حکیم و علی بن حکیم[۴].
- باب عریف و غریف: عریف - با عین بی‌نقطه ضمه‌دار - عبارت است از دو نفر: یکی، عریف بن درهم و دومی، عریف بن ابراهیم که حدیثش را از یعقوب بن محمد زهری روایت می‌کند و اما غریف - با غین نقطه و فتحه‌دار - عبارت است از سه نفر: یکی، عبیداللّه بن خلیفه ابوالغریف و دیگری غریف بن دیلمی که ابراهیم بن ابی‌عبله از او روایت کرده و سومی، هذیل بن عمیر بن ابی‌الغریف[۵].
- باب یاسر و باشر و ناشر: پس یاسر، فراوان است و باشر – با باء و شین - یکی است و آن باشر ابوخازم است که حدیثش در بصریین است و معلّى بن اسد از او روایت کرده، ولی محمد بن ابی‌بکر مقدّمی اسمش را به شکل دیگری نقل می‌کند و در روایت یوسف قاضی و غیر آن یافته‌‌‌ایم که می‌گوید: بشر بن خازم.
امّا ناشر - با نون در اولش و راء بی‌نقطه در آخرش - پس او ناشر پدر ابوثعلبه خشنی جرثوم است و گفته شده: ناشب[۶].
وضعیت کتاب
برای اثر حاضر، در پایان کتاب، فهرست موادّ (یعنی اسم‌هایی که در عناوین بابها آمده) و فهرست کسانی که شرح حالشان ذکر شده، به ترتیب الفبایی و نیز فهرست منابع فراهم شده است.[۷].
مصححان، تصاویری از صفحات اول و آخر نسخه‌های خطی اثر حاضر را آورده‌اند[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.