الكافي في القراءات السبع

الكافي في القرائات السبع تأليف ابوعبدالله محمد بن شريح رعينى اندلسى (متوفى 476ق)، با تحقيق احمد محمود عبدالسميع شافعى، كتابى است كه در آن، به بيان اسامى قراء هفت‌گانه و راويان از آنان و اصول كلى علم قرائت و انتشار قرائت‌هاى مختلف پرداخته شده است.

الکافی فی القراءات السبع
پدیدآوران	رعینی، محمد بن شریح (نویسنده) شافعی حفیان، احمد محمود عبدالسمیع (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	2009 م
چاپ	2
موضوع	قرآن - قرائت - اختلاف قرآن - قرائت - متون قدیمی تا قرن ۱۴
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏75‎‏/‎‏35‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏7‎‏ک‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، الکافی (ابهام‌‌زدایی) را ببینید.

كتاب به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است.

انگيزه مؤلف، تدوين كتابى در اين علم بوده است كه در آن، به موارد اختلاف در قرائت‌ها تعرض نشود تا هر مسلمانى بتواند از آن استفاده نمايد.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در دو قسمت كلى تنظيم شده است.

روش نویسنده، توصيف قرائت‌ها بوده است. وى در ابتدا اسامى قراء هفت‌گانه؛ يعنى نافع مدنى، ابن كثير، ابوعمرو بصرى، ابن عامر شامى، عاصم كوفى، حمزه كوفى و كسايى كوفى را ذكر كرده و پس از آن نيز نام 14 نفر از راويان از آنان را آورده است. در كتاب به منابع و مآخذ اشاره‌اى نشده است.

نویسنده پس از معرفى قرّاء هفت‌گانه و راويان آن‌ها، اصول علم قرائت و احكام متعلق به آن مانند استعاذه، بسمله، مد، همزات، رائات، لامات و... را بيان كرده و در نهایت، به اختلاف قرائات اشاره نموده است.

حجم برخى از ابواب كتاب، از چند سطر تجاوز نمى‌كند.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مختصرى از نویسنده ارائه و سپس به موضوع كتاب و اقدامات تحقيقى صورت‌گرفته پيرامون آن، اشاره شده است؛ اقداماتى همچون:

1. توضيح برخى از اصطلاحات؛ مثلاًدر توضيح «الحرميان» فرموده: آنان عبارتند از نافع و ابن كثير و در توضيح «الكوفيون» گفته: آن‌ها عبارتند از عاصم، حمزه و كسايى؛
2. اعتماد در تخريج و تحقيق قرائات بر مهم‌ترين و معتبرترين كتب قرائت؛
3. ارائه توضيحاتى پيرامون عدد آيات هر سوره، مكى و مدنى بودن آن و اختلاف موجود در اين زمينه در صورت وجود اختلاف در آن، در ابتداى هر سوره؛
4. افزودن تنبيهات و متمم در انتهاى ابواب براى توضيح بيشتر مطالب؛ و...

در ادامه، مطالبى پيرامون مبادى علم قرائت، اركان قرائت صحيح، قرائت‌هاى هفت‌گانه، تجويد و علم قرائت و تاريخ اين علم بيان گرديده است.

مباحث كتاب در دو قسمت: عناوين كلى (اصول) و موارد خاص مطرح شده است. در قسمت اول، اسامى قراء، اتصال آنان به پيامبر اسلام(ص)، بسم الله گفتن، اختلاف در مد و قصر و غير آن مطرح شده و در قسمت دوم نيز انتشار و بسط قرائت‌هاى مختلف در سوره‌هاى مختلف قرآن كريم آمده است.

در اولین باب، اسامى قرّاء هفت‌گانه و روات از آن‌ها ذكر شده است. اين قرّاء و راويان آنها عبارتند از:

1. ابوالحسن نافع بن عبدالرحمن بن ابى‌نعيم مدنى. راويان وى، عبارتند از: ابوموسى عيسى بن مينا ملقب به قالون و عثمان بن سعيد ملقب به ورش.
2. عبدالله بن كثير مكى. راويان وى عبارتند از: ابوالحسن احمد بن ابى‌بزه و ابوعمرو قنبل بن عبدالرحمن بن محمد بن خالد.
3. ابوعمرو بن علاء بصرى. راويان وى عبارتند از: ابوعمر حفص بن عبدالعزيز دورى و ابوشعيب صالح بن زياد سوسى.
4. ابوعمران عبدالله بن عامر شامى. راويان وى عبارتند از: هشام بن عمار سلمى و عبدالله بن احمد بن بشير بن ذكوان.
5. ابوبكر عاصم بن ابوالنجود. راويان وى عبارتند از: ابوعمر حفص بن سليمان بزاز و ابوبكر شعبة بن عياش بن سالم اسدى.
6. ابوعماره حمزة بن حبيب زيات. راويان وى عبارتند از: خلف بن هشام بزاز و خلاد بن خالد.
7. ابوالحسن على بن حمزه كسائى. راويان وى عبارتند از: ليث بن خالد و ابوعمر دورى.

در قسمت دوم كتاب، به اختلافات موجود در قرائت اين قرّاء پرداخته شده است.

نویسنده اهتمام خاصى به موجزگويى داشته و از تكرار بى‌مورد پرهيز كرده است و اگر مطلب مشابهى در مورد سوره‌اى احتياج به تكرار داشته، از تكرار آن پرهيز نموده و به آن سوره ارجاع داده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب و منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها به توضيح و تشريح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. برگرفته از پايگاه اطلاع‌رسانى سراسرى اسلامى «پارسا»، در تاريخ 18 آبان 1393، به آدرس اينترنتى:

http://islamicdatabank.com/MoshakhesatBook.aspx?cod 10022758.