القياس و مدی حجيته
القياس و مدی حجيته، نوشته صلاح‌الدین عبدالحلیم سلطان است که به ادله موافقان و مخالفان حجیت شرعی قیاس پرداخته است.
| القياس و مدی حجيته | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سلطان، صلاح‌الدین عبدالحلیم (نويسنده) |
| ناشر | المکتبة الحسینیة المصریة |
| مکان نشر | آمریکا |
| سال نشر | 1425ق - 2004م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-5442-60-5 |
| موضوع | قیاس - اصول فقه اهل سنت - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 9ق8س 161/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
صلاح‌الدین بحثش را در بررسی ادله قیاس این‌گونه آغاز می‌کند که بی‌طرفانه، دیدگاه‌های پذیرندگان قیاس و پرهیزکنندگان از آن را در کتابش آورده و هریک از دلیل‌ها را بر اهل فن عرضه نموده است؛ شیوه او این‌گونه است که ادله قرآنی را به مفسران، ادله روایی را به محدّثان و ادله اجتهادی را به مجتهدان معاصر و پیشین ارجاع می‌دهد؛ او رویکرد علمی راهگشا را از هر دو طرف ارائه کرده و ترجیحات خود را با بهره‌گیری از روش استنباطی اصولیان برمی‌گزیند[۱].
صلاح‌الدین کتابش را در یک مقدمه، یک درآمد و سه مبحث تنظیم نموده و فهرست‌هایی را به آن افزوده است. او در آغاز، قیاس را در لغت و اصطلاح معنا می‌کند و مباحثش را با دو رویکرد عالمان به «حجیت قیاس» و «نبود حجیت برای آن» پی گرفته و توضیح می‌دهد که «اثبات‌کنندگان»، دلایل حجیت قیاس را در قرآن، روایات و اجماع دنبال می‌کنند و «نافیان» به ادله ابن حزم بر نفی قیاس می‌پردازند. آنان دلیل‌های قرآنی وی را در سه مجموعه ارائه کرده، از زبان او می‌گویند که: نص قرآنی برای استنباط حُکم، بسنده است و عمل به قیاس به‌نوعی جلوتر رفتن از رأی خداوند است. ازاین‌رو، چنین کاری بیانی غیر علمی و گمانه‌زنی بشمار می‌آید. آنان سپس، دلیل‌هایی از سنت نبوی(ص) و اجماع برای نفی قیاس می‌آورند. صلاح‌الدین سپس استدلال ابن حزم را مخدوش دانسته، می‌پرسد که آیا او با این دلیل‌ها توانسته از قیاس بی‌نیاز شود. صلاح‌الدین همچنین، به مغالطه‌هایی می‌پردازد که ابن حزم با انکار قیاس به آنها دچار خواهد شد.
مطلب دوم در باب دلیل‌های مکتب شیعی بر نفی قیاس است. آنان با دلایل قرآنی، سنت و روایات اهل‌بیت(ع) به انکار آن می‌پردازند. نویسنده می‌پرسد که آیا امامیه می‌توانند در استنباط احکام از قیاس بی‌نیاز شوند. او در ادامه به دلیل‌های نظّام بر انکار قیاس می‌پردازد و درباره اینکه چه اندازه از انکار قیاس که به وی نسبت می‌دهند صحت دارد، بحث می‌کند. سپس، دلیل‌های نظام را آورده و اشکال‌هایی را که ابن قیّم به او می‌گیرد، ارائه می‌نماید[۲].
صلاح‌الدین در پایان، مباحث خود را درباره قیاس جمع‌بندی و بیان می‌کند:
- قیاس حجت شرعی است؛
- اعتماد بر حدیث معاذ بن جبل و تصحیح آن نزد اصولیان علی‌رغم اتفاق نظر محدثان بر ضعف آن، ضعف در استدلال شمرده می‌شود؛
- هیچ اجماعی برای مثبتین قیاس و منکرین قیاس بر مدعایشان ثابت نیست؛
- عقل، دلیلی مستقل بر اثبات و یا انکار قیاس نیست؛
- ادله منکران قیاس، قادر به معارضه با ادله مثبتان نیست؛
- منکران قیاس در اموری باهم اتفاق نظر و در اموری دیگر اختلاف نظر دارند؛ یکی از امور مورد اتفاق آنها عبارت است از: «انکار قیاس مستنبط العله» که فرقه‌های ظاهریه، شیعه، امامیه و اکثر زیدیه چنین قیاسی را انکار کرده‌اند و انکار آن به نظّام نسبت داده شده است و...
- مثبتان قیاس و شیعیان در اینکه نصوص، متناهی و حوادث نامتناهی هستند، اتفاق نظر دارند و از همین جاست که ضرورت اجتهاد رخ می‌نماید و...[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.