القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد
القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد، اثر امام محمد بن علی شوکانی، رساله‌ای است مختصر در باب اجتهاد و تقلید که با تحقیق عبدالرحمان عبدالخالق چاپ شده است.
| القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدالخالق، عبدالرحمن (محقق) شوکانی، محمد (نویسنده) |
| ناشر | دار القلم |
| مکان نشر | کويت - کويت |
| سال نشر | 1396ق. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | اجتهاد و تقليد اصول فقه اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 9ق9ش / 167 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه تألیف
نویسنده این رساله را در جواب سؤال یکی از اهل علم، پیرامون جواز یا عدم جواز تقلید، به رشته تحریر درآورده است[۱].
ساختار
کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز و مطالب به‌صورت مناظره عرضه شده است؛ بدین صورت که هریک از طرفین، دلایل خود را مطرح نموده و به ابطال دلایل و نظریات طرف مقابل، پرداخته است.
گزارش محتوا
در مقدمه، در ابتدا، به شرح حال مختصر نویسنده پرداخته شده[۲] و سپس، ضمن اشاره به انگیزه وی از تدوین کتاب[۳]، خلاصه‌ای از مطالب کتاب، در اختیار خواننده قرار گرفته است[۴].
مؤلف در ابتدا، به بیان ادله قائلین به جواز تقلید، از ائمه اربعه و غیر آنها، مانند هادویه از زیدیه و ذکر مستندات آنها از آیات، روایات، آثار و معقولات پرداخته و سپس، ادله مخالفین را بیان نموده و چنین نتیجه گرفته است که قول به تقلید، شک و ضلال و اسباب رکود امت و فساد در احوال آنها، می‌باشد[۵].
مهم‌ترین مطالب و مباحث کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:
- تعریف تقلید به اینکه این امر، تبعیت بدون دلیل از قول دیگری بوده و در حقیقت، اخذ اقوال ائمه چهارگانه اهل سنت و غیر آنها، به‌عنوان حجت مطلق در دین است؛ چه قول آنها، مطابق و موافق با کتاب و سنت باشد و چه مخالف بوده و آیات و روایات، برضد آنها باشد و کسانی که قائلند ائمه چهارگانه اهل سنت، در هیچ مسئله‌ای خطا نمی‌کنند، جاهلند[۶].
- ایجاب و تحریم دو حکم شرعی است؛ بنابراین کسی که بر مردم چیزی را واجب نماید که خدا و رسولش آن را واجب نفرموده‌اند بی‌شک گناهکار است...[۷].
- ائمه چهارگانه، خود به انکار این‌گونه تقلید (تقلید از آنها در همه چیز و به‌طور مطلق) پرداخته و آن را نادرست دانسته و حتی از کتابت مسائل و تدوین همه اقوالشان، نهی کرده‌اند[۸].
- قول به جواز تقلید برای کسی که قادر به سؤال از دلیل می‌باشد، قول شرک است[۹].
- قول به انحصار اجتهاد در ائمه چهارگانه اهل سنت، قول جاهلانه‌ای است[۱۰].
- فتوا دادن به قولی از اقوال ائمه چهارگانه، درحالی‌که مفتی می‌داند نص، برخلاف آن است، از جمله بزرگ‌ترین فساد در زمین، می‌باشد [۱۱].
نویسنده درباره تقلید از ائمه اربعه فقه چنین نوشته است: «معنای دروغین انسداد باب اجتهاد این است که در امت اسلام کسی که کتاب و سنت را بفهمد، باقی نمانده است و وقتی که کسی باقی نماند، راهی به‌سوی کتاب و سنت نیست و با بسته شدن این راه، چه‌بسا احکام بسیار زیادی که تعطیل می‌شود... به خدا دروغ بستند و ادعا کردند که خدا قادر بر آفرینش مخلوقی نیست که دینی را که برای آنان تشریع و آنان را متعبد به آن کرده است، بفهمد. گویا آنچه را که خداوند در قرآن و سنت تشریع کرده است، دین مطلق و دائمی نیست و تنها تا قبل از پدید آمدن این چهار مذهب اعتبار دارد و بعد از آن نه کتاب و نه سنتی در کار است. گویا کسی آمده که برای این امت شریعت جدیدی آورده... و بر اساس رأی و ظن خود، احکام کتاب و سنت را نسخ می‌کند[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۱۳].