الفروق بين الاشتباهات في العلل
الفروق بين الاشتباهات في العلل، رساله‌ای است مختصر منسوب به احمد بن ابراهیم بن ابی‌خالد بن جزار قیروانی، پیرامون بیان تفاوت و فرق میان امراض متشابه و رفع اشتباه در تشخیص علل آنها، که با تحقیق محمد اطرقجی، عرضه شده است.
| الفروق بين الاشتباهات في العلل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن جزار، احمد بن ابراهیم(نویسنده) اطرقجي، رمزيه محمد (محقق) |
| ناشر | الجمهورية العراقية، وزارة التعليم العالي و البحث العلمي، جامعة بغداد، مرکز إحياء التراث العلمي العربي |
| مکان نشر | عراق - بغداد |
| چاپ | 1 |
| موضوع | بيماريها - تشخيص - متون قديمی تا قرن 14
پزشکی اسلامى - متون قديمی تا قرن 14 پزشکی سنتي - متون قديمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128/3 /الف2ف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده، چون دیده است که پزشکان زمانه بیماریها را تنها از طریق اسباب و دلایلی که در کتب مربوطه ذکر شده است، می‌شناسند و اسباب و دلایل مزبور گاهی مشترکند و بیماریها گاه با هم مشتبه می‌شوند، لذا وی کتاب را به انگیزه تشریح و تبیین اسباب و دلایل امراض و تشریح تفاوت و فرق میان آنها و بیرون آوردن اطبا از اشتباه، به رشته تحریر درآورده است.[۱].
ساختار
کتاب با یک تقدیمیه از دکتر عادل بکری و دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در پنج مقاله و هر مقاله در چندین فصل، تنظیم شده است. بنای نویسنده بر اختصار بوده، ولذا مطالب را بسیار مختصر و موجز بیان نموده است.
گزارش محتوا
در تقدیمیه، درباره صحت انتساب کتاب به ابن جزار و عدم صحت توهم انتساب آن به ابوبکر رازی، بحث شده است.[۲].
در مقدمه محقق، زندگی‌نامه نسبتا مفصلی از نویسنده، ارائه گردیده و در پایان، اقدامات تحقیقی صورتگرفته در کتاب، توضیح داده شده است.[۳].
در مقدمه نویسنده، به انگیزه نگارش کتاب و خلاصه‌ای از مطالب مقالات، اشاره شده است.[۴].
مقاله نخست، مربوط به امراض مختص به اجزای سر بوده و مشتمل است بر پنج فصل که در ضمن آن، 28 فرق بیان شده است که به ترتیب عبارتند از: امراض دماغ (10 فرق)؛ امراض چشم (9 فرق)؛ امراض گوش (3 فرق)؛ امراض شامه و سوراخ بینی (4 فرق) و امراض زبان (2 فرق)[۵].
مقاله دوم، در سه فصل، به ترتیب زیر، به بررسی امراض مربوط به دستگاه تنفسی اختصاص یافته است: امراضی که احتمال وقوع آن در حلق و حنجره وجود دارد؛ امراضی که مربوط به ریه می‌باشد و امراضی که در سینه و پهلوها اتفاق می‌افتد[۶].
نویسنده در مقاله سوم، در قالب چهار فصل، فرق بین امراض و احوالی که بر معده، کبد، طحال، مثانه و آلات تناسلی عارض می‌گردد را، تشریح نموده[۷] و در مقاله چهارم، در ضمن سه فصل، به امراض و احوال کلی بدن پرداخته است.[۸].
در آخرین مقاله نیز در دو فصل، به بیان و تشریح فرق بین بعضی از اقسام نبض و بول و تشابهات در آن، پرداخته شده است.[۹].
وضعیت کتاب
کتاب، فاقد فهرست مطالب بوده و فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ[۱۰]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات متن، پرداخته شده است.[۱۱].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.