العقل و فهم القرآن (نسخه)
العقل و فهم القرآن نوشته حارث بن اسد محاسبی(165- 243 ق) است و در موضوع کلام و... نوشته شده و توسط حسین قوتلی تحقیق شده است.
| العقل و فهم القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حارث محاسبی، حارث بن اسد (نویسنده) قوتلی، حسین (محقق و مقدمه‌نويس) |
| ناشر | دار الفکر للطباعة و النشر و التوزيع |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1391ق. = 1971م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م3ع7 / 69 BP |
نوشتار حاضر شامل دو اثر خطی تحقیق شده از محاسبی است که در یک جلد ارائه شده است. بخش اول کتاب «مائية العقل و معناه و اختلاف الناس فيه» و دومی کتاب «فهم القرآن» است که از مهم‌ترین نوشته‌های کلامی و نقادانه محاسبی است. [۱]
محقق به دلیل ارتباطی که میان این دو اثر دیده ترجیح داده است تا آن‌ها در ضمن یک نوشتار و تحت عنوان یاد شده ارائه نماید. [۲]
ساختار کتاب در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش اول مطالبی پیرامون شخصیت، آراء و افکار، جایگاه و تأثیرات حارث محاسبی مطرح شده است. [۳] بخش دوم به کتاب «مائیة العقل» اختصاص یافته و محقق ضمن تحلیل کتاب یاد شده تأثیر روش عقل‌گرایانه محاسبی را در تفکر اسلامی مورد توجه قرار داده است[۴].
بخش سوم به متن کتاب «مائیة العقل و معناه و اختلاف الناس فیه» اختصاص یافته است. [۵]
در آغاز کتاب مباحثی در باره ماهیت و حقیقت عقل مطرح شده و به معانی مختلف آن اشاره گردیده است. در ادامه علاوه بر ارائه یک تقسیم‌بندی از عاقلان به ارزش گذاری آن‌ها نیز پرداخته است. [۶]
در بخش چهارم نخست مطالبی پیرامون کتاب فهم القرآن و تحلیل کتاب توسط محقق آمده و پس از آن متن کتاب یاد شده آمده است. نویسنده در آغاز از عقل با ایمان (مؤمن) سخن گفته است سپس به برخی از آراء و افکار فرق مذهبی پرداخته و متعرض نقد آراء معتزله به ویژه در مساله نسخ شده سپس دیدگاه آنان را در مسائلی مانند صفات خداوند تعالی، عدل، وعد و وعید، منزله بین المنزلتین، شفاعت و... به نقد کشیده است.در پایان به تبیین فهم صحیح قرآن و ناسخ و منسوخ و خاص و عام آن اشاره کرده است. [۷]
کتاب مشتمل بر چهار فصل است که محقق در فصل اول، به صورت مفصل به شرح زندگانی حارث محاسبی، موضعش نسبت به معتزله، شیعه، فقهای صوفیه، محدثین حنبلی،جایگاه و معرفی آثار، تأثیرش در تفکر اسلامی، عقل در فلسفه و حدیث، و عقل از دیدگاه محاسبی، و در فصل دوم، محقق به معرفی و بررسی کتاب مائیه العقل و تأثیر رویکرد عقلی محاسبی در تفکر اسلامی، پرداخته است.
در فصل سوم، متن کتاب مائیه عقل آمده است.که محاسبی، دیدگاه خودش را در رابطه با عقل بیان کرده و اقوال اختلافی را در آن آورده و بررسی کرده است. فصل چهارم، مربوط به کتاب فهم القرآن است. در این فصل ابتدا مقدمه‌ای درباره این کتاب آمده است و بعد از آن، متن کتاب آورده شده است.
به تصریح محقق، کتاب فهم القرآن از کتب مهم در تصوف اسلامی به حساب می‌آید از آن رو که علاوه بر اینکه متضمن آرای اصیل است، بر این نکته تاکید دارد که تصوف اسلامی، منشا اسلامی داشته و مستند به قرآن و سنت است. و بسیاری از پژوهشگران در عرصه تفسیر و تصوف و فکر اسلامی، به این کتاب استناد کرده‌اند. [۸]. کتاب فهم القرآن، مشتمل بر تنزیه خداوند، عقل، فضائل قرآن و قرآء، فقه القرآن، محکم و متشابه، نسخ، خلق قرآن و... است. مؤلف ابتدا در طی چند صفحه به جایگاه کتاب و همچنین خلاصه مطالب آن پرداخته است. [۹]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن.