العقائد الفلسفية المشتركة بين الفرق الباطنية

العقائد الفلسفية المشتركة بين الفرق الباطنية، اثر محمد سالم اقدیر، پژوهشی است پیرامون عقاید مشترک میان فرق مختلف باطنیه.

‏العقائد الفلسفية المشتركة بين الفرق الباطنية
پدیدآوران	اقدير، محمد سالم (نويسنده)
ناشر	مکتبة مدبولی
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	مجلد1: 2006م,
شابک	‎977-208-563-1
موضوع	اسماعيليه - عقايد
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏215‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏ع‎‏7 ‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، باطنیه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و مطالب در شش فصل و یک خاتمه، تنظیم شده است.

نویسنده در ابتدا به تحلیل ماهیت باطنیه پرداخته و سپس نظریات آنان را پیرامون برخی از امور دینی و اعتقادی مورد بررسی قرار داده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است.

فصل اول، مباحث مقدماتی و تمهیدی را در خود جای داده و دربردارنده پنج مبحث به شرح زیر می‌باشد: نویسنده در مبحث نخست، به بررسی علل و ریشه‌های اختلاف میان دو مذهب تشیع و اهل سنت پرداخته و در مبحث دوم، ریشه‌های تشیع و چگونگی و زمان شکل‌گیری این مذهب و اختلافات موجود در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است. مبحث سوم، به باطنیه اختصاص داشته، ولذا ابتدا به بررسی لغوی و اصطلاحی باطنیه پرداخته شده و سپس، ضمن بحث پیرامون وجه تسمیه آن، ظاهر و باطن از دیدگاه باطنیه، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در مبحث چهارم، فرق مختلف باطنیه نظیر اسماعیلیه، قرامطه، نصیریه، دروزیه و بهاییه، معرفی شده و در مبحث پنجم، حیل باطنیه و اسلوب آنها در دعوت، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

مسلمانان صدر اسلام، در صورت مواجه شدن با ابهام در امور دینی و عبادی و همچنین ابهامات موجود در قرآن کریم از لحاظ مقید و مطلق و خاص و عام بودن، به پیامبر(ص) و پس از آن، به خلفای راشدین و برخی از صحابه معروف پناه برده و بدین‌گونه ابهامات خویش را برطرف می‌کردند. اما بعد از گسترش اسلام و اختلاط مسلمانان با سایرین که از فرهنگ و زبان و لغتی دیگر برخوردار بودند، پدیده تأویل نمایان گردید.

فصل دوم، در چهار مبحث زیر، مباحث مربوط به مسئله تأویل را در خود جای داده است: در مبحث اول، ابتدا به تعریف تأویل و تفسیر از لحاظ لغوی و اصطلاحی پرداخته شده و سپس ضمن اشاره به انواع تأویل و تفسیر، رابطه میان این دو، توضیح داده شده است.

در مبحث دوم، به‌منظور بررسی دیدگاه فرق باطنیه پیرامون مسئله تأویل، به تشریح سه مقوله رمز و اشاره، ظاهر و باطن و طرق معرفت پرداخته شده و در مبحث سوم، به مقیاس‌های معتبر در تأویل، از جمله شروط معتبر در تأویل و معیارهای قیاس صحت یا فساد تأویل اشاره گردیده و در مبحث چهارم، نمونه‌هایی از تأویلات باطنیه، ذکر شده است.

مسئله الهیات، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مباحث باطنیه بوده، ولذا فصل سوم، در هفت مبحث، به مسائل مربوط به این موضوع، اختصاص یافته است که عبارتند از: صفات الهی؛ اسماءالحسنی؛ نظریه فیض و ابداع؛ نظریه مثل و ممثول؛ حلول و تناسخ و رؤیت خداوند. در آخرین مبحث این فصل، نظریه هریک از فرق باطنیه، شامل اسماعیلیه، قرامطه، نصیریه، دروزیه و بهائیه پیرامون مسائل مذکور، تشریح شده است.

از جمله عقاید مشترک در میان فرق باطنیه، اعتقاد به وجود امامی غایب از اهل‌بیت(ع) است که منتظر رجوعش می‌باشند؛ ازاین‌رو فصل چهارم، در هفت مبحث، به بیان عقیده به مهدی منتظر(عج) اختصاص یافته است. نویسنده در مبحث نخست، اصل کلمه «مهدی» را از لحاظ لغوی و اصطلاحی، مورد بررسی قرار داده و در مبحث دوم، مرتکزات عقیده مهدویت، نظیر امامت و شروط آن، غیبت و رجعت و ریشه‌های تاریخی آن را بحث کرده است.

در مبحث سوم، به بحث از ریشه‌های تاریخی عقیده مهدویت پرداخته شده و در مبحث چهارم، ادله معتقدین به مهدی منتظر، از منظر قرآن کریم، احادیث و مباحث علمی، بررسی شده است.

نویسنده در مبحث پنجم، به بررسی مأموریت حضرت مهدی(عج) پس از رجعت پرداخته و در مبحث ششم، دیدگاه فرق مختلف باطنیه پیرامون عقیده مهدویت را به بحث گذاشته و در مبحث هفتم، نتایج عقیده به مهدی منتظر را بررسی نموده است.

از دیگر عقاید مشترکی که میان فرق باطنیه وجود داشته و نویسنده بدان پرداخته است، دو موضوع اعداد و حساب الجمل و تقیه می‌باشد. در فصل پنجم، در ضمن پنج مبحث، به بررسی این دو موضوع پرداخته شده است. نویسنده در مبحث اول، ابتدا به تعریف عدد و خواص آن پرداخته و سپس، حساب الجمل را مطرح نموده و در مبحث دوم، به بررسی ریشه‌های تاریخی استعمال اعداد در مکتب فیثاغورث و مکتب حروفیه پرداخته و اعجاز عددی در قرآن کریم را مورد بحث قرار داده است. در مبحث سوم و چهارم نیز دیدگاه فرق مختلف باطنیه پیرامون اعداد مطرح شده و مورد مناقشه و نقد قرار گرفته است. مبحث پنجم نیز به تقیه اختصاص یافته، ولذا ابتدا واژه تقیه، از لحاظ لغت و اصطلاح بررسی شده و سپس، اساس تقیه و حکم آن مورد بحث قرار گرفته و در نهایت، به مناقشه در آرای فرق پیرامون آن، پرداخته شده است.

آخرین فصل، به دیدگاه فرق مختلف باطنیه پیرامون برخی از تکالیف شرعی، نظیر بعث، ثواب و عقاب، خمر و مسکرات، اباحه و ازدواج با محرمات اختصاص یافته است.

در خاتمه کتاب، به بیان خلاصه مطالب و نتیجه مباحث، پرداخته شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

فضائح الباطنية

باطنیه اسماعیلیه

تاریخ اسماعیلیه

تاریخ و عقاید اسماعیلیه

أربعة كتب إسماعيلية

تهافت الفلاسفة