الصلة مع التكملة و صلة الصلة
الصلة، اثر ابوالقاسم خلف بن عبدالملك بن مسعود بن موسى بن بشكوال (متوفى 578ق)، حاشيه و ذيلى است بر كتاب «تاريخ علماء الأندلس» كه كتابى است پيرامون زندگى‌نامه فقها، علما، روات و دانشمندان اندلس، تأليف ابوالولید عبدالله بن محمد قرطبى، معروف به ابن فرضى (350-403ق)، از مؤلفان و مورخان بزرگ اندلس كه در حديث، علم الرجال و تاريخ، تبحر داشت.[۱]
| الصلة مع التکملة و صلة الصلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسیوطی، جلال (مصحح و معلق)
غرناطی، أحمد بن إبراهیم (نویسنده) ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک (نویسنده) ابن ابار، محمد بن عبدالله (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | التکملة لکتاب الصلة صلة الصلة |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1429 ق یا 2008 م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مهم‌ترين و باارزش‌ترين كتابى كه تاكنون از ابن بشكوال به چاپ رسيده است، اثر حاضر مى‌باشد كه تأليف آن را در 534ق به پایان برده است. ابن بشكوال اين كتاب را به تشويق استاد خود ابوالعباس بن عريف زاهد نوشته و در آن شرح احوال بسيارى از پيشوايان و محدثان و فقيهان اندلس را آورده است.[۲]
ابن ابار كه كتاب «الصلة» را با نوشتن «التكملة» تكميل نموده، تصريح كرده است كه كتاب «الصلة» در فن خود پرارزش است و اشتباهات اندكى دارد و وى در كتاب «التكملة» به آنها اشاره كرده و استدراكاتى بر آن افزوده و آن را تكميل كرده است.[۳]
اين هر دو كتاب، به‌اضافه كتاب «صلة الصلة» تأليف ابوجعفر احمد بن ابراهیم بن زبير مقفى عاصمى قرناطى (متوفى 708ق)، توسط جلال اسيوطى، تحقيق و تعليقه‌نگارى شده است. جلد اول و دوم، مربوط به كتاب «الصلة» بوده و جلد سوم تا پنجم، كتاب «التكملة» و جلد ششم، مختص به «الصلة الصلة» مى‌باشد.
در ابتداى جلد اول، نخست مقدمه كوتاهى از محقق آمده كه در آن، زندگى‌نامه مختصرى از ابن بشكوال، ارائه شده.[۴]و پس از آن، مقدمه كوتاهى از نویسنده ذكر گرديده كه در آن، به روش كار وى، اشاره شده است.[۵]
ابن بشكوال همان روش ابن فرضى را پيش گرفته و اسامى افراد را، بر اساس تاريخ وفاتشان، مرتب نموده و از تكرار اسانيد، خوددارى كرده است. از جمله ويژگى‌هاى اين اثر، مستند و مستدل بودن مطالب نوشته‌شده در آن پيرامون تراجم و شرح حال افراد مى‌باشد. برخى از منابع مورد استفاده نویسنده، عبارتند از: «المؤتلف» ابوعمر بن عفيف (در قسمت فقهاى قرطبه)؛ «الاحتفال في تاريخ أعلام الرجال» ابوبكر حسن بن محمد قبشى؛ كتاب ابومروان بن حيان به نقل از ابوولید احمد بن عبدالله بن احمد؛ كتاب روايات و تاريخ ابواسحاق ابراهیم بن محمد شنظير؛ «تاريخ فقهاء طليطلة» عبدالرحمن بن محمد بن بقى و نيز گفتار بزرگانى همچون: ابومحمد بن عتاب؛ قاضى شريح بن محمد؛ ابوالحسن بن مغيث؛ ابوجعفر احمد بن عبدالرحمن فقيه؛ ابوعبدالله محمد احمد تجيبى و.[۶]
اولین شرح حال ذكرشده در كتاب (مقصود جلد اول و دوم است)، مربوط به احمد بن عمر بن ابى‌شعرى (متوفى بعد از 350ق).[۷]و آخرين آن، در مورد بانويى به نام طونه بنت عبدالعزيز بن موسى بن طاهر بن مناع.[۸]مى‌باشد.
جلد سوم نيز داراى دو مقدمه از محقق و نویسنده مى‌باشد. در مقدمه محقق، زندگى‌نامه مختصرى از ابن ابار آمده.[۹]و در مقدمه دوم، ضمن اشاره به موضوع كتاب، به بيان منابع و سلسله سندهایى كه نویسنده در تدوين كتاب، از آنها بهره برده، پرداخته شده است كه برخى از آنها عبارتند از سخنان بزرگانى همچون: قاضى ابوبكر محمد بن احمد بن ابى‌جمره؛ قاضى ابومحمد عبدالله بن ربيع؛ احمد بن محمد بن واجب قيسى؛ ابوالقاسم احمد بن يزيد بن بقى و.[۱۰]
اولین فرد معرفى‌شده اين كتاب (مقصود جلد سه تا پنج است)، احمد بن خالد تغلبى بوده (زنده در 246ق).[۱۱]و آخرين آن، سيده بنت عبدالغنى بن على بن عثمان عبدرى مى‌باشد.[۱۲]
جلد ششم، با مقدمه‌اى مختصر در شرح حال احمد بن ابراهیم قرناطى آغاز شده است.[۱۳]اولین فرد معرفى‌شده در اين جلد، محمد بن على بن عبدالله اموى بوده.[۱۴]و آخرين آنها، عايشه بنت قاضى جليل ابى‌خطاب محمد بن احمد بن خليل مى‌باشد.[۱۵]
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
در پاورقى‌ها به ذكر منابع پرداخته شده است.[۱۶]
پانويس
- ↑ ر.ک: ثقفى، سيد محمد، 1374، ص90
- ↑ ر.ک: رفيعى، على، ج3، ص115-116
- ↑ ر.ک: همان، ص116
- ↑ مقدمه نخست، ج1، ص3-4
- ↑ مقدمه دوم، همان، ص5-6
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ متن كتاب، ج1، ص7
- ↑ همان، ج2، ص290
- ↑ مقدمه نخست، ج3، ص3-4
- ↑ ر.ک: مقدمه دوم، همان، ص5-8
- ↑ متن كتاب، همان، ص9
- ↑ همان، ج5، ص308
- ↑ مقدمه، ج6، ص3-4
- ↑ متن كتاب، ج6، ص5
- ↑ همان، ص371
- ↑ ر.ک: پاورقى، ج1، ص197