الصحیفة السجادیة الثانیة
الصحیفة السجادیة الثانیة، عنوان اثری است یک‌جلدی به زبان عربی از شیخ حر عاملی(1033-1104 ق.) شیخ حر در این کار به استدراک ادعیه باقیمانده از صحیفه سجادیه پرداخته است که در صحیفه کامله سجادیه وجود نداشته است. صحیفه کامله سجادیه کتابی است حاوی 54 دعا از امام سجاد(ع) که آن حضرت بسیاری از آداب اخلاقی و اجتماعی و سیاسی را در آن‌ها در قالب دعا بیان کرده‌اند. پس از شیخ حر عاملی، افرادی مانند میرزا عبدالله افندی در صحیفه سجادیه ثالثه و سید محسن امین در صحیفه سجادیه خامسه، به تکمیل کار شیخ حر عاملی اقدام کردند. تحقیق اثر را فارس حسون کریم انجام داده است.
| الصحیفة السجادیة الثانیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امام سجاد علیه‌السلام (نویسنده)
حر عاملی، محمد بن حسن (گردآورنده) کریم، فارس حسون (محقق) |
| ناشر | مؤسسة المعارف الإسلامية |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1421ق. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 964-6289-89-4 |
| موضوع | دعاها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1380 /ع8ص3 / 267/1 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
محمد بن حسن به علی بن محمد بن حسین بن عبدالسلام بن عبدالمطلب معروف به شیخ حر عاملی(1033-1104 ق.) در سال 1053 قمری تألیف کتابی با عنوان «صحیفه سجادیه ثانیه» را به انجام رسانید. وی نام این اثر را «اخت الصحیفه» نامید و جالب‌توجه است که در نسخه یمنی این اثر، عنوان «الصحیفه الصغری» به این کتاب داده شده است. از بررسی مستدرکات صحیفه به دست می‌آید که نقطه آغازین نهضت بزرگ مستدرک‌نویسی صحیفه سجادیه، کتاب شیخ حر عاملی است و نویسندگان هرکدام از مستدرکات دیگر خود در مقدمه کتاب خود اذعان نموده‌اند که هدفشان تکمیل کار شیخ حر عاملی بوده است: میرزا عبدالله افندی در مقدمه صحیفه سجادیه ثالثه به این نکته اشاره کرده است. سید محسن امین نیز در ابتدای کتاب خود «الصحیفه السجادیة الخامسة» انگیزه تألیف کتاب خود را بدین گونه بیان می‌دارد که دعاهایی از امام سجاد(ع) یافته که در صحیفه کامله و مستدرک شیخ حر عاملی نبوده است.[۱]
در بخشی از مقدمه محقق کتاب که درباره آن توضیح داده چنین می‌خوانیم: صحیفه شریفه متضمن مجموعه‌ای از دعاهای امام علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(ع) است که در صحیفه سجادیه کامله که مشهور در میان مردم است، نیامده است. مؤلف این اثر را در ماه رمضان سال 1053 هجری قمری تکمیل کرده است.
سید اعجاز حسین کنتوری درباره این اثر می‌گوید: نویسنده در آن دعاهای امام سجاد(ع) را که در صحیفه کامله سجادیه نبوده، آورده است و آن‌ها را از اصولی که در کتاب از آن‌ها نام برده، استخراج کرده است. وی در اوایل این کتاب برخی از روایات وارده درباره دعا از آل پیامبر(ص) را که دال بر تأکید استحباب آن و بیان فضل و ثواب و تفصیل احکامش است، آورده است... او یادآور می‌شود که یک نسخه از این اثر را تیمناً و تبرکاً در جمادی‌الاول سال 1076 در استرآباد، نوشته.[۲]
آقابزرگ تهرانی می‌نویسد: برخی از فضلای معاصر به من گفته‌اند که به کتابی با عنوان صحیفه ثانیه سجادیه دست یافته‌اند که شیخ محمد بن علی حرفوشی که معاصر شیخ حر است و چهل سال پیش از وی وفات کرده، آن را جمع کرده بوده است؛ با این حساب، صحیفه شیخ حر عاملی صحیفه ثالثه سجادیه(ع) خواهد بود و استدارک بعدی آن، صحیفه رابعه و....[۳] شاید منظور صاحب ریاض در صحیفه ثالثه، در هنگامی‌که کلام شیخ حر مبنی بر اینکه کسی در نگارش این‌چنین موضوعی بر وی پیشی نگرفته، همین اثر باشد که حرفوشی نگاشته و ازاین‌جهت است که در پاسخ به کلام شیخ حر عاملی، می‌گوید: البته برخی از علمای متأخرین بر وی در این امر پیشی گرفته‌اند.
محدث جزایری در اول شرح ملحقات صحیفه می‌نویسد: چون، شیخ حر برخی از دعاهای نزدیک([به لحاظ محتوایی]) به صحیفه سجادیه را جمع‌آوری کرد آن را «اخت الصحیفه» نامید؛ همان‌گونه که در کتابی، احادیث قدسی را جمع کرده و آن را «اخ القرآن» نامیده است.[۴]
این اثر در ایران چاپ شده، و نسخه اصل با حواشی در کتابخانه میر حامد حسین در هند بود که در سال 1321 در بمبئی چاپ شده و حواشی، در این چاپ ساقط شده است. در تعداد دعاهای این صحیفه اختلاف شده است؛ در ابتدای یکی از نسخه‌ها در هنگام ذکر فهرست آن آمده: دعاهای این اثر 76 دعا است درحالی‌که نسخه چاپی، تنها حاوی 65 دعا می‌باشد. فارس حسون 2 دعای دیگر را از نسخه خطی به آن افزوده تا تعداد ادعیه آن به 67 دعا برسد.[۵]
نویسنده در تحقیق اثر به دو نسخه کتابخانه آیت‌الله مرعشی تحت مجموعه شماره 6900 و نسخه چاپی چاپخانه علمیه اعتماد کرده و اولی را با حرف خ و دومی را با حرف ع، به نشانه علامت اختصاری، نشان داده است.[۶]
کریم فارس حسون درباره شیوه تحقیقش روی این اثر چنین می‌نویسد: چون نسخه چاپی کامل‌تر بود، آن را اصل قرار داده و نسخه خطی را بر آن عرضه نمودم و به اختلافاتی که میان آن‌ها موجود بود اشاره کردم. آنچه در یکی بود و در دیگری وجود نداشت را بدون اشاره به آن داخل [ ] قرار دادم.
در این میان، برخی دعاها بودند که در نسخه خطی که نزد ما بود وجود نداشتند و من آن‌ها را طبق نسخه چاپی، تثبیت کردم. همچنین برخی ادعیه وجود داشتند که از نسخه مطبوع ساقط شده بودند و من آن‌ها را بر اساس نسخه خطی اثبات کردم و در اول دعا به این امر، اشاره کردم.
مقابله ادعیه با سایر صحیفه‌های سجادیه(ع) و مصادر معتبر این دعا و اشاره به اختلافات مهم میان آن‌ها، از دیگر کارهای محقق روی این اثر است. او با علامت اختصاری «م» به مصادر و منابع کتاب اشاره کرده است. همچنین آنچه را که از نسخه‌های غیر معتمده به اثر افزوده را داخل [ ] قرار داده و در جای خودش به آن اشاره نموده است. توضیح کلمات مشکل که نیازمند به توضیح بوده‌اند با کمک از کتاب‌های لغت و ذکر برخی از مصادر در پایان هر دعا؛ اعم از مصادر دعا یا موسوعات حدیثی و... از دیگر کارهای محقق روی این اثر می‌باشد.[۷]
صفحات 19 و 20 کتاب حاوی رونوشت صفحات اول و آخر نسخه خطی آن است.
پانویس
منابع مقاله