الزهد (ابن حنبل، احمد بن محمد)

الزهد تأليف ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل (241-164ق)، بررسى و بحث پيرامون احاديث مربوط به زهد مى‌باشد كه به زبان عربى و در اوايل قرن سوم هجرى نوشته شده است.

الزهد
پدیدآوران	شاهین، محمد عبدالسلام (حاشيه نويس) ابن حنبل، احمد بن محمد (نویسنده)
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1420 ق یا 1999 م
چاپ	1
موضوع	احادیث اهل سنت - قرن 3ق. پیامبران - احادیث تابعین و اتباع تابعین - احادیث زهد - احادیث صحابه - احادیث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏141‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏الف‎‏2‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، زهد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساختار

كتاب با مقدمه ناشر در ذكر شرح حال نویسنده آغاز شده است. متن كتاب، شامل 2368 خبر پيرامون زهد و تقوا مى‌باشد. برخى از اين اخبار كه با لفظ «حدثنا» آغاز شده‌اند، كوتاه و مختصر و برخى مفصل بوده و سند تمامى آن‌ها ذكر شده است.

گزارش محتوا

اثر حاضر، مجموعه‌اى بسيار مفيد و زيبا از خبرهایى پيرامون زهد افراد مختلف، كلمات و سخنان آنان و هم‌چنين موعظه‌هاى آنان به دوستان، ياران و افراد ديگر مى‌باشد.

در ابتداى نام هر يك از اين شخصيت‌ها و افراد، كلمه «زهد» به كار رفته است. مانند زهد امیرالمؤمنین(ع) يا زهد ابراهیم خليل(ع).

اين اخبار شامل برخى از پيامبران و در سرآغاز آنان، پيامبر(ص)، حضرت على(ع)، امام سجاد(ع)، صحابه، تابعين و شخصيت‌هاى ديگر مى‌باشد.

اسامى برخى از پيامبرانى كه نام آن‌ها ذكر شده است عبارتند از: حضرت سليمان، آدم؛ يونس؛ ابراهیم؛ موسى؛ عيسى؛ ايوب؛ نوح؛ داود و يوسف(ع).

مؤلف، از ائمه(ع)، مطالبى در مورد امام على(ع) و امام سجاد(ع) بيان نموده است. پيرامون حضرت على(ع) بيست و يك خبر ذكر كرده است.

دو نمونه از اين خبرها:

1. روش حضرت على(ع) در تقسيم بيت المال اين گونه بود: على(ع) اموال بيت المال را تقسيم مى‌نمود سپس آب مى‌ريخت و تميز مى‌كرد و سپس نماز مى‌خواند به اميد آنكه شهادت دهند براى او در روز قيامت كه او مالى از مسلمين را محبوس نكرده است.
2. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: براى شما از دو چيز مى‌ترسم. يكى آرزوهاى طولانى و دراز، و ديگرى پيروى از هواى نفس، و اما آرزوهاى طولانى و دراز باعث فراموشى آخرت مى‌گردد و پيروى از هواى نفس شما را از حق باز مى‌دارد».

هم چنين در مورد امام سجاد(ع) شصت و سه خبر را بيان نموده است. اين اخبار معمولا بسيار كوتاه و مختصر است و فضايل آن حضرت را بيان نموده و يا كلماتى از آن حضرت مى‌باشد. نمونه‌اى از موارد بيان شده در مورد امام سجاد(ع):

1. زهرى گفت:" من هيچ هاشمى را افضل از على بن حسین نديدم".
2. امام سجاد(ع) صدقه را عطا مى‌كرد به سائل قبل از درخواست او.

از جمله كسانى كه مؤلف پيرامون او مطالبى بيان نموده است لقمان حكيم است. مؤلف، در مورد وى چنين آورده است:

«لقمان حكيم به فرزند خود گفت: اى فرزندم هرگز از سكوت پشيمان نشو. بدرستى كه كلام و سخن مانند نقره است و سكوت مانند طلا است.

لقمان برده حبشى بود، مولاى وى گفت گوسفندى بكش و نيكوترين اعضاى بدنش را بياور، لقمان قلب و زبانش را آورد، سپس گفت گوسفندى ذبح كن و خبيث‌ترين اعضاى بدن را بياور. لقمان دوباره قلب و زبان را آورد. سپس گفت اگر قلب و زبان هماهنگ باشد نيكوتر از اين دو نيست و اگر همراه نباشند خبيث‌تر از اين دو نيست».

در ميان صحابه پيامبر، مطالبى در مورد ابوذر و سلمان فارسی نقل نموده است. مثلاًدر مورد ابوذر آورده است:

«عبدالله از سفيان نقل كرده است كه، احدى را شبيه به عيسى بن مريم مانند ابوذر نديدم».

و در مورد سلمان فارسی چنين ذكر كرده است:

«سلمان به جرير گفت، هر كس در د نيا تواضع نمايد براى خداوند عزوجل، خداوند در قيامت او را بالا مى‌برد».

آخرين فردى كه در كتاب ذكر مى‌شود عبيد بن عمير است. مؤلف، 144 خبر در اين زمينه بيان نموده است. در يكى از اين اخبار چنين ذكر شده است:

«كسى كه مالش زياد شود تبعات او نيز زياد مى‌شود و كسى كه تبعات او زياد شود شياطينش زياد مى‌شود و كسى كه شياطينش زياد شود حسابش سخت مى‌گردد».

اسامى برخى از افرادى كه در كتاب بيان شده است عبارتند از:

معاذ بن جبل؛ عبدالله بن عباس؛ مسلم بن يسار؛ اويس قرنى؛ محمد بن سيرين؛ عمر بن عبدالعزيز؛ طلحۀ بن عبيدالله؛ زيبر بن عوام؛ عثمان بن عفان؛ سعيد بن عامر.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب و موضوعات در مطالب در پایان كتاب بيان شده است. در پاورقى كتاب برخى از توضيحات ذكر شده است. منابع و مصادر ذكر نشده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.