الرياضيات للفقيه

الرياضيات للفقيه، اثر محمد یعقوبی (متولد 1380ق) کتابی است استدلالی برای برخی از مسائل فقهی و اصولی و بررسی ارتباط علم ریاضی و علم فقه و اصول با یکدیگر.

‏ الرياضيات للفقيه
پدیدآوران	یعقوبی، محمد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	استدلالات رياضية معمقة علي بعض المسائل الفقهية و الأصولیة
ناشر	دارالصادقین
مکان نشر	عراق- نجف
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه تألیف

نویسنده دو امر زیر را به‌عنوان انگیزه تألیف کتاب، ذکر نموده است:

1. گستردگی و اهمیت علم ریاضی و ارتباط زیاد آن با سایر علوم.
2. تخصص نویسنده در علم ریاضی و فقه و توانمند نمودن او درک نیاز طالبان علم به جهت برطرف نمودن نیاز آنان.

نویسنده پیش‌ازاین، کتابی تحت عنوان «الریاضیات و الفقه» به رشته تحریر درآورده که با استقبال اهل علم، مواجه شده و پس‌ازآن، اثر حاضر را با عنوان «الریاضیات للفقیه»، نوشته است. این کتاب، با آنکه دربردارنده بسیاری از مطالب کتاب قبلی می‌باشد، اما به‌صورت دقیق‌تر، وسیع‌تر و عمیق‌تر به بررسی مباحثش، پرداخته؛ لذا کتابی متفاوت با کتاب قبلی است، زیرا بسیاری از مطالب بسیط آن کتاب، به دلیل احساس بی‌نیازی به آن، حذف گردیده و بعضی از مباحث آن نیز با تعمیق، تدقیق و توسیع بیشتر، ذکر شده و مباحث جدیدی نیز بدان افزوده شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در شش فصل، ساماندهی شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه که در 15 ماه رمضان 1418ق نوشته شده، ضمن بیان انگیزه تألیف کتاب، به بیان علت نیاز به علم ریاضی در فقه و فرق میان ریاضی قدیم و جدید پرداخته شده و سپس، نکاتی پیرامون کتاب، تذکر داده شده است.

در فصل نخست، به توضیح مفاهیم عام و عملیات و محاسبات ریاضی که کاربرد بیشتری دارند، پرداخته شده است که از جمله آنها، می‌توان به اعداد اول؛ قابلیت تقسیم؛ چهار عمل اصلی ریاضی؛ کسر؛ اعداد اعشاری؛ معادلات یک مجهولی؛ کسر عادی و کسر اعشاری؛ توان؛ جذر؛ محاسبه مسافت و سرعت؛ معدل‌گیری؛ محاسبه زوایا و محیط و مساحت دایره؛ علم مثلثات و تفسیر مغرب شرعی؛ محاسبه وزن و حجم و قوانین مربوط به آن؛ متوالیات عددی و هندسی؛ الگاریتم و نظریه فیثاغورس و مسافت بین دو نماز جمعه و... اشاره نمود.

در کتب فقهی، اموری به‌عنوان واحد اندازه‌گیری موجود است که در گذشته، در میان مردم، متداول بوده اما امروزه کاربرد چندانی نداشته و واحدهای اندازه‌گیری جدیدی جایگزین آنها گردیده است. مؤلف بر این باور است که مقتضای زمان، ایجاب می‌کند که واحدهای قدیمی را به واحدهای جدید، تبدیل نمود؛ اما این تبدیل، خالی از تشویش و اضطراب نبوده و به همین سبب، اختلافاتی در آرای فقها در تعیین مقادیر وجود دارد. وی منشأ این اختلافات را در اموری همچون اختلاف در تعریف واحدهای قدیمی؛ کیفیت تبدیل واحدهای قدیمی به واحدهای جدید و تسامح در اندازه‌گیری‌های قدیمی مانند ذراع، مد و وجب دانسته و لذا در فصل دوم، در دو قسمت زیر، به این موضوع پرداخته است:

الف) واحدهای اندازه‌گیری فقهی شامل: دینار، درهم، وسق، صاع، مد، رطل، کر.

ب) واحد مسافت: برید، فرسخ و میل.

فصل سوم، به بحث پیرامون قواعدی از کتاب میراث اختصاص یافته که علم ریاضی، تأثیر مستقیمی بر روی آن دارد. برخی از این قواعد عبارتند از: عناوین ورثه و استحقاق هر یک؛ طبقات نسبی و تفصیل در هریک؛ میراث خنثی؛ میراث به‌واسطه اقرار؛ میراث انسان غرق‌شده و زیرآوار مانده.

در فصل چهارم، بحث بر سر اختلاف تقویم هجری با تقویم میلادی و نحوه محاسبه آن دو در صورت معلوم بودن یکی و معلوم نبودن دیگری بوده و در فصل پنجم، به مباحث مربوط به احتمالات و ارتباط آن با علم اجمالی در مسائل فقهی، پرداخته شده است. در آخرین فصل نیز به مباحث مربوط به رسم نمودار پرداخته شده و این موضوع مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است کاربرد رسم نموداری در علم فقه را می‌توان به مشخص نمودن اوقات شرعی به‌وسیله این روش اشاره کرد.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.