الديباج (معمر بن مثنی)

كتاب الديباج، نوشته ابوعبیده معمر بن مثنی (210-114ق)، راوی و لغت‌شناس بزرگ اوایل عصر عباسی است. الديباج، نخستین اثری است که درباره برجسته‌ترین شاعران، سوارکاران دلاور، بخشندگان و وفاداران قبایل عرب در جاهلیت و اسلام نوشته شده است.

الديباج(ابوعبیده، معمر بن مثنی)
پدیدآوران	ابوعبیده، معمر بن مثنی (نويسنده)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13سده
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJA۳۳۹۶/د۹ ۱۳۷۰
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ابوعبیده در تدوین این رساله، با عنایت به روش معمول در عکاظ، 3 تن از مشهورترین افراد هر گروه را برگزیده و اخبار و روایات مربوط به آنان را گردآوری کرده است. این اثر مورد توجه بسیار نویسندگان کهن بوده و از نخستین کتاب‌هایی است که در اندلس شهرت یافته است. ابوعبیده کتاب دیگری نیز به نام «الديباجة» نوشته بوده است. برخی به‌اشتباه این دو اثر را یکی پنداشته‌اند، حال آنکه الديباجة مانند «الخيل» اثر دیگری درباره اسب بوده است. الديباج به کوشش عبدالله بن سلیمان جربوع و عبدالرحمن بن سلیمان عثیمین در قاهره به چاپ رسیده است. ‏ابوعبیده را باید به‌حق از پیش‌گامان نهضت گردآورى تدوین اشعار و اخبار عرب دانست که از نیمه دوم سده دوم هجری آغاز شد و تا اواخر سده سوم هجری در شهرهاى بصره، کوفه و بغداد ادامه داشت. با ظهور او و اصمعى که هر دو از شاگردان ابوعمرو بن علا و از استادان مکتب بصره بودند، روایت شعر و اخبار و نوادر عرب به دوران تازه‌اى گام نهاد.

برخی از عنوان‌هایی که ابوعبیده در «دیباج» در ویژگی‌های کسان و قبایل جاهلی و دوره اسلامی فهرست کرده است، عبارتند از: شاعرترین‌‎ها (امرؤالقیس، نابغه و زهیر)؛ نخستین رجزخوان‌ها (نمونه آن این رجز است: إنّي أنا الأغلبُ أضحی قد نشر)؛ اسب‌سواران جنگجو (مانند درید بن صمه جشمی)؛ دست‌و‌دل‌بازترین‌ها (مانند حاتم طایی)؛ یغماگران (مانند منتشر بن وهب باهلی)؛ وفادارترین‌ها (مانند سموئل بن عادیا) و....

نویسنده، «جنگ‌های طولانی عرب در جاهلیت» را چنین برشمرده است:

1. جنگ اوس و خزرج که تا زمان بعثت پیامبر(ص) ادامه داشت و با اسلام آوردن آنها به صلح انجامید؛
2. جنگ بکر و تغلب که چهل سال طول کشید؛
3. جنگ عبس و ذبیان که حدود چهل سال ادامه داشت.

منابع مقاله

1. متن کتاب.
2. فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.