الحماسة
الحماسة، از آثار ادیب و شاعر شهیر قرن سوم هجری قمری، ابوعُباده وَلید بن عُبید بُحْتُری (درگذشته 284ق)، مجموعه‌ای برگزیده از اشعار شاعران گوناگون عرب‌زبان در موضوعات مختلف است. در این اثر، اسامی و برخی از اشعار حدود 600 شاعر (جاهلى و مخضرم) آمده است. هدف این اثر، آشنایی خوانندگان با نمونه‌هایی از بهترین اشعار قرون پیشین و ذوق جامعه ادبی آن است. محققان معاصر، محمد ابراهیم حُوَّر و احمد محمد عُبید این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند نوشته‌اند.
| الحماسة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بحتری، ولید بن عبید (نويسنده)
حور، محمد ابراهیم (محقق) عبید، احمد محمد (محقق) |
| ناشر | هيئة أبوظبي للثقافة و التراث. المجمع الثقافي |
| مکان نشر | امارات - ابوظبی |
| سال نشر | 1428ق - 2007م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د9 3704 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
درباره نام کتاب
واژه «حماسه» در نام این کتاب، به معنای معروف آن نیست، بلکه به معنی جُنگ ادبی و مجموعه شعرهای منتخب است[۱].
ارتباط با آثار دیگر
کتاب مشهور «الحماسة» از شاعر بزرگ دوره عباسی، ابوتمام حبیب بن اوس طایی (متوفی 231) که به گزینش اشعار عربی پرداخته است...، چنان شهرت یافت و پسندیده شد که وجود بیتی در آن، دانشمندان را قانع می‌کرد تا به آن بیت استناد کنند و بسیاری از ادیبان و حتی مفسران از ابیات «حماسه» شاهد می‌آوردند و برخی نیز به حفظ آن می‌پرداختند... شیوه انتخاب ابوتمّام و جایگاه بلند کتاب «حماسه» در ادبیات عربی، بسیاری از بزرگانِ پس از ابوتمّام را بر آن داشت تا کتاب‌هایی با عنوان «حماسه» تألیف کنند؛ همچون بحتری، ابن فارس، ابن شجری و صدرالدین بصری، ولی هیچ‌یک از آنها شهرت حماسه ابوتمّام را کسب نکردند...[۲].
هدف و روش
- محمد ابراهیم حُوَّر و احمد محمد عُبید این کتاب را یکی از منابع میراث ادبی زبان عربی شمرده‌اند که اطلاعات شعری نادر و بی‌نظیری دارد و اسامی بسیاری از شاعران فقط در این اثر آمده است. محققان کتاب، افزوده‌اند: این کتاب از نظر ترتیب زمانی در بین گزیده‌های شعری عرب، در رتبه پنجم بعد از معلقات عرب، مفضلیات، اصمعیات و حماسه ابوتمام قرار دارد[۳].
- بحتری، کتاب حماسه خودش را برای وزیر متوکل، فتح بن خاقان (درگذشته 247ق) و با هدف رقابت با کتاب حماسه ابوتمام تألیف و تنظیم کرد[۴].
- به نظر بلاشر، کتاب‌های حماسه در اصل برای مطالعه طبقه اعیان و ثروتمندان تدارک دیده مى‌شد و شاید به همین سبب است که کتاب بحتری، مانند حماسه ابوتمام، روان است و در آن، از اشعار دشوار و کلمات نامأنوس، خبری نیست[۵].
ساختار و محتوا
این کتاب، 174 باب دارد[۶] و در هر باب، ابیاتی از قصیده‌ای انتخاب و نقل شده است. موضوعات این اشعار، بسیار متنوع است مانند تاب‌آوری در میدان جنگ، ناگهان‌کُشی (فتک و ترور)، رازداری و مدارا با دشمن، دلاوری و قهرمانی، هجو قبایل، دشمنان و بدخواهان، ستایش قبایل و افراد و افتخار به کرم و بخشش و مهمان‌نوازی، آمادگی برای مرگ و معاد، وفای به عهد، خیرخواهی برای مشورت‌خواهان، مدح جوانی و مذمت پیری و...
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- قربانی زرین، باقر، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1389.
- آذرنوش، آذرتاش، «دایرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1381.