الحطة في الصحاح الستة

الحطة في ذكر الصحاح الستة، اثری از ابوالطیب صدیق حسن خان قنوجی (1248-1307ق)، پیرامون صحاح شش‌گانه و پاره‌ای از مباحث مربوط به حدیث است که با تحقیق علی حسن حلبی به چاپ رسیده است. برخی، از این کتاب با عنوان «الخطة في ذكر الصحاح الستة» نام برده‌اند.

الحطة في الصحاح الستة
پدیدآوران	صدیق‌حسن‌خان، محمدصدیق (نويسنده) حلبی، علی بن حسن (محقق)
ناشر	دار الجيل ** دار عمار
مکان نشر	عمان ** لبنان - بیروت
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ص4ح6 106/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نوشتار حاضر، مشتمل بر مباحثی در خصوص کتب صحاح شش‌گانه اهل سنت، یعنی: بخاری، مسلم، ترمذی، ابوداود، نسایی و ابن ماجه، به‌اضافه مسند احمد بن حنبل و موطأ مالک بن انس و برخی مباحث دیگر در علوم الحدیث است.

نویسنده، کتاب خود را با تکیه بر مصادر متنوع حدیث، تاریخ و تراجم و غیره به نگارش درآورده است. بیشترین منابعی که نویسنده از آنها استفاد کرده و به آنها اشاره نموده، حدود یازده اثر است؛ از قبیل: كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون نوشته حاجی خلیفه، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان ابن خلکان، بستان المحدثين و همچنین العجالة النافعة نوشته محدث دهلوی، حجة الله البالغة ولی‌الله دهلوی، تهذيب الأسماء و اللغات نووی و....

کتاب در دو مقدمه و پنج باب ترتیب یافته است. دو مقدمه مهم کتاب به فضیلت علم و علما به شکل عام و فضیلت علم حدیث و محدثین به شکل خاص اختصاص یافته است. در باب اول، به مسائل مهمی پیرامون حدیث از قبیل گردآوری و تألیف حدیث، انواع کتب حدیث و... پرداخته شده است. در باب دوم، از علوم منشعب از علم حدیث و مرتبط با آن سخن به میان آمده و نخست به معرفی علم حدیث، سپس ذکر ناسخ و منسوخ آن، جرح و تعدیل، حدیث غریب و... اشاره شده است. در باب سوم، مطالبی در مورد طبقات حدیث، احادیثی که در احکام به آنها استدلال شده، تدریس حدیث و صفات محدث و... ذکر شده است. باب چهارم که مشتمل بر مباحث اصلی کتاب است، به ذکر کتاب‌های شش‌گانه حدیث و فضایل، شروح، حواشی و استدراکات آنها پرداخته شده و به اهمیت این کتاب‌ها و ستایش آنها توسط علما، اشاره شده است. علاوه بر این نویسنده، مطالبی پیرامون موطأ مالک در این باب افزوده و سخن خود را با مطالبی درباره مسند احمد بن حنبل و آنچه به آن مرتبط است پایان داده است. وی باب پنجم را به ائمه شش‌گانه حدیث، سیره، فضایل و آنچه درباره آنها گفته شده، اختصاص داده و کتاب را با ذکر زندگی‌نامه خود به پایان رسانده است.

نویسنده در این اثر به‌مانند شیوه نوشته‌هایی که در اصطلاح حدیث تدوین شده، به مباحث معروف در این‌باره از قبیل تعریف حدیث، اقسام و احکام آن نپرداخته است؛ به‌گونه‌ای که این کتاب تکرار مطالب کتاب‌های یادشده نبوده، بلکه می‌توان آن را تکمیل‌کننده آنها دانست و در حقیقت این امر از ویژگی‌های کتاب است.

محقق، علاوه بر تحقیق متن و تعلیق بر برخی از مطالب آن، به استخراج و مستندسازی احادیث و همچنین توضیح برخی مطالب و بیان آنچه نویسنده در آن به‌اشتباه افتاده، در پاورقی پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. رفاعى، عبدالجبار، «معجم ما كتب عن الرسول و أهل‌البیت صلوات الله عليهم»، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1371ش، چاپ اول.