الجواهر الخمسة
الجواهر الخمسة، اثر شیخ محمد بن خطیرالدین عطار، معروف به محمد غوث گوالیاری (متوفی 970ق)، رساله‌ای است در موضوع دعوات، ریاضت‌ها، طرق چله‌نشستن و مقامات صوفیه که با تحقیق عاصم ابراهیم کیالی حسینی شاذلی درقاوی، منتشر شده است.
| الجواهر الخمسة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطار، محمد بن خطیرالدین (نويسنده) کیالی، عاصم ابراهیم (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب يبحث في أسرار العبادة و الطلاسم و الأحوال و المقامات و معرفه الله تعالي |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 2010م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ع6ج9 266/6 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جواهر خمسه یکی از آثاری است که اگرچه مؤلف آن در خارج از محدوده ایران می‌زیسته، ولی وجود روابط نزدیک فکری و اجتماعی میان دو دولت گورکانیان و صفوی، در نگاشته شدن این اثر انگیزه‌ای مؤثر است[۱].
این اثر که در زمره کتاب‌های عرفانی - مذهبی طبقه‌بندی می‌شود، اگرچه به بیان اذکار، ادعیه، نمازها، دعوت‌ها و مراحل سیر و سلوک پرداخته است، اما در واقع ابزاری برای معرفی فرقه شطاریه و اصول و مبانی این سلسله است. اشارات متعدد مؤلف در قسمت‌های مختلف کتاب گواه بر این است که او تنها راه رسیدن به حق را پیوستن به این فرقه و پیروی از اصول آن می‌داند[۲].
جواهر خمسه ضمن بیان عقاید سلسله شطاریه که یکی از مهم‌ترین فرقه‌های رایج در عصر مؤلف، در نواحی هند و پاکستان بوده است، به مرور و تبیین برخی خاصیت‌های اسرارآمیز آیات، احادیث و ادعیه موجود در این رساله می‌پردازد[۳].
کتاب شامل یک مقدمه و پنج جوهر است. مؤلف، این رساله را با مقدمه‌ای کوتاه در حمد خدا و پیامبر آغاز کرده و سپس به شرح کوتاهی در مورد چگونگی جمع‌آوری و نحوه سیر و سلوک خویش می‌پردازد[۴].
گوالیاری در ابتدای متن، اذعان داشته است که تلاش چندساله او در راه سیر و سلوک راه به جایی نبرده و به همین دلیل به خدمت شیخ ظهور حاجی حصور مشرف می‌شود و در آنجا به فراگیری علوم باطنی می‌پردازد و بعد از آن، راهی قلعه چنار می‌شود و در همان زمان به نگارش تجربیات و آموخته‌هایش می‌پردازد[۵].
در متن جواهر خمسه، قریب به ٥٠ بیت از آثار شاعران بزرگی چون شیخ محمود شبستری، مولوی و... نقل شده است. کاربرد این ابیات از جوهر سوم در کتاب آغاز می‌شود و در متن کتاب به فراخور موضوعی که مطرح است یک یا چندین بیت ذکر شده است[۶].
پانویس
منابع مقاله
زمانی، علی؛ هاشمی، فیروزه، «بررسی و معرفی نسخه خطی جواهر خمسه در عقاید فرقه‌ی شطاریه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، زمستان 1393- شماره 26، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1388457