الجامع لشعب الإيمان
الجامع لشعب الإيمان، اثر حافظ ابوبکر احمد بن حسین بیهقی (348- 458ق)، کتابی است در بیان شعب و فروع ایمان که با تحقیق و تخریج عبدالعلی عبدالحمید حامد منتشر شده است.
| الجامع لشعب الإيمان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بیهقی، احمد بن حسین (نويسنده)
حامد، عبدالعلی عبدالحمید (محقق) ندوی، مختار احمد (محقق) مکتبة الرشد (سایر) |
| سال نشر | 1423ق - 2003م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | /ب۹ش۷ 122/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اثر حاضر، کتابی است ارزشمند در بیان فروع ایمانی که پیامبر(ص) در حدیث خود به آن اشاره کرده است که: «ایمان هفتاد و اندی شعبه و فرع دارد که بالاترین آن، قول «لا إله إلا ألله» و کمترین آن، برداشتن و زدودن مایه آزار از جاده است و حیاء، شعبه‌ای از ایمان است»[۱].
ذکر این کتاب در مؤلفات بیهقی آمده است. گاهی برخی از قدما، نام کتاب را خلاصه و تحت عنوان «شعب الإيمان» از آن یاد کرده‌اند. در «منتخب سياق نيسابور»، نام آن «الجامع لشعب الإيمان» آمده است، اما متأخرین، معمولا با نام کامل «الجامع المصنف في شعب الإيمان» آن را ذکر کرده‌اند. بیهقی نیز خود با اسم «الجامع» به آن اشاره نموده است[۲].
آنچه باعث پی بردن به اهمیت کتاب می‌شود، توجه به این نکته است که بیهقی آن را پس از آثاری همچون «السنن الكبری»، «المدخل»، «الأسماء و الصفات»، «الإيمان»، «القدر»، «الرؤية» و... نوشته است. همچنین اینکه برخی از ابواب کتاب «الزهد»، بر مبنای برخی از ابواب این کتاب، به رشته تحریر درآمده است[۳].
انگیزه تألیف کتاب این بود که بیهقی کتابی از فقیه شافعی ابوعبدالله حلیمی تحت عنوان «المنهاج» که پیرامون شعب و فروع ایمان نوشته شده بود را ملاحظه نمود و آن را تحسین کرد و با توجه به مباحث و مناظراتی که در عصر وی در جریان بود، به ضرورت نوشتن چنین کتابی در بیان اصول اولیه دین، از جمله معنای ایمان، چگونگی افزایش و کاهش ایمان، مخلوق یا غیر مخلوق بودن قرآن و... پی برد، ولذا اقدام به نگارش آن نمود[۴].
حلیمی «المنهاج» را در دوازده باب، تنظیم نموده[۵] و بیهقی نیز در تألیف کتاب خویش، از روش حلیمی پیروی نموده و کتاب خود را بر همان ابواب و فروع، تنظیم کرده است؛ با این تفاوت که حلیمی در نگارش اثر خویش، از روش متکلمان در بهره‌گیری از دلایل عقلی و براهین منطقی استفاده کرده و احادیث را بدون سند ذکر کرده است، درحالی‌که بیهقی، پیرو طریقت محدثین بوده و برای اثبات اقوال، از احادیث مستند، یاری جسته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.