التوبيخ و التنبيه
التوبيخ و التنبيه، از آثار حافظ و محدث قرن چهارم هجری قمری، اب‍وم‍ح‍م‍د عبدالله بن محمد بن جعفر بن ح‍ی‍ان، مشهور به ابوالشیخ اصفهانی (274-369ق)، است که احادیث اخلاقی را با سند، ولی بدون ذکر توضیح مطرح می‌کند. پژوهشگر معاصر، ابوالاشبال حسن بن امین بن مندوه زهیری، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و تعلیقاتی بر آن افزوده است.
| التوبيخ و التنبيه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوالشیخ، عبدالله بن محمد (نويسنده) ابن مندوه، حسن (محقق) |
| ناشر | مکتبة التوعية الإسلامية |
| مکان نشر | مصر - جیزه |
| سال نشر | 1408ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 4ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف2ت9 248 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابوالشیخ اصفهانی، استفاده از اثر حاضر و مواظبت بر آن را برای انسان مسلمان، لازم شمرده است[۱].
- محقق با تأکید بر اهمیت سنت نبوی(ص) و وجود دروغگویان و تحریف‌گران و نیاز به علم رجال و خالی نبودن کتاب‌های روایی از اسرائیلیات، افزوده است:
- خدا را شکر که با تحقیق و تصحیح و تعلیقات در جهت تفکیک روایات صحیح از سقیم، سهمی در خدمت به سنت نبوی و پالایش آن دارم[۲].
ساختار و محتوا
- در این اثر، 246 روایت در 20 باب و یک باب جامع ذکر شده است. برخی از موضوعات مهمّ مورد بحث عبارت است از: لزوم خیرخواهی و مهربانی مسلمان با برادران مسلمان، ضرورت پرهیز از کینه و حسد، سفارش پیامبر(ص) به پرهیز از غیبت، اجتناب از آشکارسازی عیوب پنهان مسلمانان و مؤمنان، ریا و عقوبت آن، کفاره غیبت، نهی از تهمت.
نقد محقق بر نویسنده
- کتاب «التوبيخ و التنبيه» در باب خودش اثری بزرگ و پرفایده است و شامل روایاتی در موضوع موعظه و ارشاد می‌شود که هر مسلمانی در زندگی و معادش به آن نیاز دارد و نویسنده در هر بابی روایات مناسب را همراه با سند آورده است، ولیکن بر این کتاب مانند سایر تألیفات ابوالشیخ اصفهانی، ضعف غالب است؛ هرچند نگارنده‌اش مقام علمی والایی دارد و شایسته بود که تألیفش را از روایات واهی پاک می‌کرد. البته به نظر می‌رسد که برخلاف نظر ما، رأی ابوالشیخ اصفهانی، این است که آوردن روایات ضعیف در مواعظ و فضائل اشکالی ندارد...[۳].
نمونه مباحث
- با سند نقل کرده است که پیامبر(ص) دو بار گفت: دین، نصیحت و خیرخواهی است. پس مردی گفت: ای فرستاده خدا! خیرهواهی برای چه کسی؟ گفت: برای خدا، کتاب خدا، پیامبرش، پیشوایان مؤمنان و عموم آنان[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.