التحفة الجلالیة في أنساب الطالبیة
التحفة الجلالية في أنساب الطالبية، تألیف علامه نسابه سید جمال‌الدین احمد بن علی بن مهنّا بن عنبه حسنی (م 828ق)، به زبان فارسی، مختصر و چکیده‌ای از کتاب «عمدة الطالب في أنساب آل أبي‌طالب» خود نویسنده است. این اثر به کوشش سید محمود مرعشی نجفی منتشر شده است.
| التحفة الجلالیة في أنساب الطالبیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عنبة، احمد بن علی (نويسنده)
مرعشی، محمود (به کوشش) رجایی، مهدی (محقق) شدقمی، علی بن حسن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | نخبة الزهرة الثمینة في نسب أشراف المدینة |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب «عمدة الطالب» در حدود سال 812 یا 814ق به درخواست جلال‌الدین حسن بن عمیدالدین علی بن نقیب نوشته شد. این کتاب به سبب کثرت شهرت، بی‌نیاز از تعریف است و ظاهراً این کتاب سه‌گونه است:
- عمدة الطالب کبری، که مفصل‌ترین آن است.
- عمدة الطالب وسیط، که همین نسخه‌های رایج است.
- عمدة الطالب صغیر، که بعضی گمان کرده‌اند که چنین نسخه‌ای وجود ندارد، لیکن دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی موجود می‌باشد[۱].
محقق اثر در ابتدای کتاب، زندگی‌نامه ابن عنبه و آثار علمی او را به‌اختصار ذکر کرده است[۲].
نویسنده در مقدمه، سبب نگارش اثر را این‌گونه می‌نویسد: اما بعد، چون اشارت شریف المولی الهمام... سید محمودشاه الموسوی الحمزی... صادر شده که مختصری در انساب آل ابی‌طالب نوشته شود، چنانچه قواعد و اصول فن باشد و بر ذکر بعضی اکابر و مشاهیر سادات مشتمل گردد و امتثال آن را از فروض اعیان و اعیان فرض دانستم و مختصری در این باب نوشتم و در ضبط اصول و قواعد بذل مجهود کردم و ترتیبی غریب و طرزی عجیب آوردم و «التحفة الجلالية في أنساب الطالبية» نام نهادم[۳]. کتاب در یک مقدمه و سه باب تنظیم شده است. احتمال قریب به یقین است که این رساله از آثار ابن عنبه باشد؛ زیرا تمامی مطالب، همان مطالب عمدة الطالب است. نام این کتاب در هیچ‌یک از منابع به دیگری نسبت داده نشده است. در پایان این نسخه چنین آمده: مصنفه أحمد بن علي بن الحسين بن علي بن مهنّا بن عنبة الحسني[۴].
در مقدمه، به نام و نسب ابی‌طالب اشاره شده است. در نام و نسب ابوطالب اختلاف نظر وجود دارد، «و صحیح آنکه نام او عبدمناف است و او پسر عبدالمطلب شیبه و او پسر هاشم است و نام هاشم عمرو است و...»[۵].
باب اول کتاب با ذکر نسل عقیل بن ابی‌طالب[۶] آغاز شده است. باب دوم در ذکر نسل جعفر بن ابی‌طالب[۷] است. باب سوم در نسل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)[۸] است که در پنج معلم بیان شده است: «معلم اول، در نسل ابی‌محمد الحسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)»، «معلم دوم، در نسل ابی‌عبدالله الحسین بن علی بن ابی‌طالب»[۹]، «معلم سوم، در نسل ابی‌القاسم محمد بن امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب»[۱۰]، «معلم چهارم، در نسل ابی‌الفضل العباس بن علی بن ابی‌طالب»[۱۱] و «معلم پنجم، در نسل عمر الاطراف بن علی بن ابی‌طالب» است[۱۲].
چنان‌که نویسنده در مقدمه گفته، ارائه مطالب «به‌ترتیبی غریب و طرزی عجیب» با ذکر عنوان اصلی «معلم» و عناوین فرعی دیگر «سبط»، «فصل» و «مقصد» ارائه شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.