التبيان في البيان
التبيان في البيان، اثر شرف‌الدین حسین بن محمد بن عبدالله (متوفی 743ق)، کتابی است پیرامون بلاغت و فصاحت در زبان عربی و اشاره به شگفتی‌ها و اسرار و زیبایی‌های آن که با تحقیق توفیق فیل و عبدالله لطف‌الله به چاپ رسیده است.
| التبيان في البيان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عبدالله، شرف‌الدین حسین بن محمد (نویسنده)
فیل، توفیق (محقق) لطف‌الله، عبداللطیف (محقق) |
| ناشر | جامعة الکويت. مطبوعات الجامعة |
| مکان نشر | کویت |
| سال نشر | 1406ق. = 1986م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| موضوع | زبان عربی - معانی و بیان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ط9ت2 / 2032 PJA |
این کتاب در موضوع خود، جدید نیست و آثار زیادی در این موضوع، به رشته تحریر درآمده است، اما مزیت آن، این است که تصویری روشن و واضح از نظریات بلاغی مطرح‌شده توسط منتقدان و بلاغت‌نویسان قدیم و آنچه متجددین و اندیشمندان عصر مؤلف در قرن هشتم هجری بدان افزوده‌اند، در آن ارائه شده است[۱].
مؤلف کتاب را در دو فن اصلی تنظیم کرده است: فن بلاغت و فن بیان. در فن اول، به علوم بلاغی سه‌گانه: «علم معانی»، «علم بیان» و «علم بدیع» پرداخته شده و در فن دوم، از فصاحت کلام و شیوایی ساختارهای زبانی سخن گفته شده است که با مطالب مربوط به علم بدیع، نیمی از کتاب را به خود اختصاص داده است و در نیمی دیگر به علم معانی و بیان، پرداخته شده است[۲].
مؤلف، کلام ابویعقوب سکاکی (626ق) در «مفتاح العلوم» را اصل قرار داده است؛ همچنان‌که به کتاب «الكشاف» زمخشری (467- 538ق) و آثار دیگری همچون «المصباح في المعاني و البيان و البديع» بدرالدین بن مالک (640- 686ق)، «الإيضاح في علوم البلاغة» جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن، مشهور به خطیب قزوینی (666- 739ق) اعتماد و استناد نموده و مطالب مطرح‌شده در کتاب «مثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر» ابن اثیر جزری (555- 630ق) را تلخیص کرده و در کتاب خود، آورده است[۳].
از جمله ویژگی‌های کتاب، استفاده نویسنده از شواهد شعری فراوانی از دوران جاهلیت، صدر اسلام و عصر عباسیان می‌باشد که از جمله آنها، می‌توان به اشعار امرؤ‌القیس، اعشی، لبید، طرفه، نابغه، خنساء، حسان، جریر، فرزدق، اخطل، بشار، ابونواس، ابن المعتز، ابن رومی، شریف رضی، ابوتمام، متنبی، معری و... اشاره نمود[۴].
پانویس
منابع مقاله