التاریخ الأوسط

التاريخ الأوسط، تألیف ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخاری (194-256ق)، از جمله آثار وی در موضوع رجال و روات حدیث است. این اثر با تحقیق محمد بن ابراهیم لحیدان منتشر شده است.

التاریخ الأوسط
پدیدآوران	بخاری، محمد بن اسماعیل (نويسنده) ل‍ح‍ی‍دان‌، م‍ح‍م‍د (نويسنده)
ناشر	دار الصميعي
مکان نشر	عربستان - ریاض
سال نشر	1418ق - 1998م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	ب3ت2 35/63 DS
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

محقق کتاب در مقدمه، اهل حدیث را اشرف و افضل مردم دانسته است؛ چراکه به میراث نبی(ص) و نشر آن اهتمام دارند. سپس کلام برخی از علمای اهل سنت را در مدح ایشان نقل کرده است. این شرافت عظیم برای اهل حدیث به سبب خدمت به اسناد حدیث به رسول‌الله(ص) حاصل شده است. ایشان گاه برای تأیید و تصدیق سند یک حدیث یا یک لفظ روزها، بلکه ماه‌ها سختی سفر را به جان می‌خریدند. اهل حدیث علاوه بر توجه به اسناد، به تاریخ وفیات روات و آنچه به حدیث از ادراک و سماع و... مربوط می‌شود عنایت داشته‌اند. در این زمینه کتب تاریخ خدمت بزرگی کرده‌اند و از جمله علمایی که در این راه همت گمارده‌اند، امام بخاری است که کتب سه‌گانه «التاريخ الكبير»، «التاريخ الأوسط» و «التاريخ الصغير» را تألیف کرده است. در این میان «التاريخ الأوسط»، قریب به یک قرن حقش تضییع شده است؛ چراکه مطالب آن به‌اشتباه برای «التاريخ الصغير» قرار داده شده است. محقق با تحقیق در مخازن نسخ خطی کتابخانه‌ها به دو نسخه از این اثر دست یافته است و به جهت ناقص بودن، تصمیم به تحقیق کتاب و انتشار آن در ظاهری جدید با عنوان صحیح «التاريخ الأوسط» می‌گیرد.

آنچه باعث شده قبلا تاریخ اوسط به اسم تاریخ صغیر چاپ شود، عبارت است از:

1. اوراق اندک، اولین محقق نسخه را ‏به غفلت انداخته؛ وی چون دیده عنوانی در پشت جلد ذکر نشده و از طرفی می‌دانسته که بخاری کتابی دارد به نام تاریخ صغیر، بنابراین پنداشته این حجم کم از اوراق، همان تاریخ صغیر است.
2. جهل به اثبات کتب از طریق بحث از اسناد آنها.

و.... این درحالی است که کتب فهارس و مشیخات، وجود کتاب تاریخ اوسط برای امام بخاری را با سند اثبات کرده‌اند.

محقق پیش از پرداختن به تحقیق نص کتاب، در ضمن سه فصل شرح حال امام بخاری، اهمیت کتب تواریخ حدیثی و نیز معرفی «التاريخ الأوسط» و شیوه تحقیق در آن را مطرح می‌کند.

در میان سه اثر بخاری، «التاريخ الكبير»، «التاريخ الأوسط» و «التاريخ الصغير»، دومین اثر به‌ ترتیب گاه‌شمار است و دو اثر دیگر، به‌ ترتیب رجال تنظیم شده‌اند‏.

«التاريخ الأوسط»، کتاب مختصری است از تاریخ هجرت رسول‌الله(ص) و مهاجرین و انصار و طبقات تابعین و پس از ایشان و وفات آنها و بعضی نسبت‌ها و کنیه‌ها و... بخاری تاریخ وفیات صحابه را به‌حسب زمان وفات همانند کتب وفیات پیشین مرتب کرده است‏.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. پاکتچی، احمد، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1381.