التاريخ القويم لمكة و بيت‌الله الكريم
التاريخ القويم لمكه و بيت‌الله الكريم، تأليف محمدطاهر کردی مکی (1321-1400ق)، کتابی است تاریخی درباره مكه مكرمه و مسجدالحرام و آنچه بدين مسجد تعلق دارد.
| التاريخ القويم لمكة و بيت‌الله الكريم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کردی، محمدطاهر (نویسنده) |
| ناشر | دار خضر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زیارتگاه‌های اسلامی - عربستان سعودی
مکه - آثار تاریخی مکه - تاریخ کعبه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | DS 248 /م7ک4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب در سه جلد تنظيم شده و فاقد فصل‌بندى و تبويب است.
گزارش محتوا
شهر مكه از شهرهاى پر تاريخ است، شهرى كه صدها مجلد كتاب در ادوار مختلف در تاريخ و جغرافياى آن نوشته شده است. دليل آن نيز جنبه دينى اين شهر وا عتبار آن نزد مسلمانان در همه ادوار تاريخ اسلامى است.
يكى از كهن‌ترين آثار تاريخى درباره اين شهر اخبار مكه ازرقى و ديگرى اخبار مكه فاكهى است كه در نوع خود و ميان تواريخ محلى بسيار پرمطلب و شگفت‌اند.
در دوران جديد كتاب «التاريخ القويم» از آثار بسيار پرحجم و پر مطلب است كه در اين باره نوشته شده است. اين اثر یکی از مفصل‌ترين آثار جديد است كه درباره تاريخ مسجدالحرام و نيز اماكنى كه در اين شهر مقدس وجود دارد، نوشته شده و دائره‌المعارفي است بزرگ كه طي چند دهه، توسط یکی از مسئولان حرم شريف نگارش يافته و افزون بر جمع‌آوری اطلاعات كهن از منابع و مصادر، نكات فراوانیاز مشاهدات خود درباره حرم و تحوّلات آن را ثبت كرده است. در اين كتاب همچنين شرح حال مهم‌ترين شخصيت‌ها و دانشمندان مكه مكرمه به همراه تصاوير آنها درج گرديده است.
كتاب حاضر كه در سه مجلد(شش جلد) نگارش يافته به موضوعات ذيل مى‌پردازد:
در جلد اول از مجلد اول، مؤلف در خطبه كتاب به معرفى برخى كتاب‌ها كه درباره تاريخ مكه به نگارش درآمده و نيز شرح حال مورخانى چون امام ازرقى مكى، حسین بن عبدالله باسلامه مكى حضرمى، عبدالله غازى مكى و...كه در عصر حاضر درباره تاريخ مكه مكرمه به نگارش آثارى دست زده‌اند، مى‌پردازد. سپس از نام‌هاى مكه مكرمه ياد مى‌كند.
در ادامه مؤلف درباره شهرهاى حجاز، طبيعت حجاز و مهم‌ترين شهرهاى آن، فضيلت حجاز، جغرافياى كشورهاى عربى، تاريخ كشف سرزمين‌هاى عربى، تقسيم شهرهاى عربى از جهت اخلاق و عادات، جايگاه عرب ميان امت اسلامى، سيره پيامبر گرامى اسلام(ص)، نسب ايشان، تاريخ و محل ولادت حضرت، ازدواج ايشان با خديجه، آشكار ساختن دعوت، وفات پيامبر اكرم، معجزات حضرت، موضعى كه پيامبر در آنجا متولد شد، تكيه فاطمه زهراء(س)، مكان ولادت على(ع)، داستان معراج پيامبر، هجرت پيامبر از مكه به مدينه، فتح مكه، منزل پيامبر در مكه، فضيلت مكه و غيره سخن مى‌گويد.
در جلد دوم اين مجلد به بررسى تاريخچه مكه در زمان ابراهیم خليل(ع)، مكه در جاهليت و اسلام پرداخته شده و از سور (ديوار) قديمى مكه، دارالندوه، دار عباس ابن عبدالمطلب، دار ابوسفيان، حدود حرم، حيات اقتصادى مكه، حرف و صنايع متداول در مكه، تاريخچه پست، تلفن، تلگراف، بانك و تلويزيون در مكه سخن به ميان آمده و به معرفى كوه‌هاى عمر، ثور، ثبير، خندمه، حراء و...در مكه، تاريخچه بناهاى مكه معظمه، معرفى چاه زمزم و تاريخچه آن، حجر اسماعيل و... پرداخته شده است. در پایان اين جلد تصاوير فراوانى از شخصيت‌ها و نيز نقشه‌هاى موجود درباره مكه مكرمه و مسجدالحرام، مرتبط با مطالب مندرج در اين دو جلد، درج گرديده است.
در جلد سوم، (مجلد دوم) اين كتاب درباره تعميراتى كه در حجر اسماعيل(ع) و نيز بناء كعبه معظمه صورت گرفته و نيز آراستن كعبه، كرسى (تخت)هایى كه در كعبه نصب بوده است، ناودان كعبه، مقام ابراهیم، پوشش خانه كعبه، آداب داخل شدن به كعبه و غيره سخن گفته شده است.
در جلد چهارم(مجلد دوم)، درباره احرام كعبه در موسم حج، انواع مناسك حج، داستان اذان، شمار چوب‌هاى سقف كعبه، شمار ناودان‌هاى كعبه، تاريخچه دربانى كعبه معظمه قبل و بعد از اسلام، منبر مسجدالحرام، درهاى مسجدالحرام تا قبل از توسعه آن در زمان حاضر، توسعه مسجدالحرام در دوران آل سعود، مسعى، مطاف، فرش و تعمير مسجدالحرام و غيره سخن گفته شده است. در انتهاى اين جلد نيز تصاوير و نقشه‌هاى متعددى، مرتبط با مطالب اين دو جلد، درج گرديده است.
در جلد پنجم(مجلد سوم) درباره تاريخچه روشنايى مسجدالحرام و مسجدالنبى، آتش سوزى‌هاى مسجدالحرام، شرطه مسجدالحرام، مساجد موجود در مكه، مقامات چهارگانه موجود در مسجدالحرام، توصيف صفا و مروه، برخى قلعه‌ها و برج‌ها و قصرهایى كه سابقا در مكه احداث شده‌اند، قصرهاى پادشاهان آل سعود در مكه مكرمه، عرفات، عين زبيده، بركه‌ها، چشمه‌ها و چاه‌هاى مكه و اطراف آن و غيره سخن گفته شده است.
در جلد ششم(مجلد سوم) اين مجموعه، گذشته از درج تصاوير و نقشه‌هاى مرتبط با مطالب مندرج در اين مجلد، درباره موضوعاتى چون شمار كاتبان پيامبر(ص)، وضعيت آموزش در عربستان قبل از سال 1246ه.ق.، مدارس دخترانه در مكه، تاريخچه پيدايش چاپخانه در مكه، بازارهاى مكه در جاهليت و اسلام، مقابر مشهور مكه، آب و هواى مكه، تاريخ جده، فضيلت مدينه منوره، مسجد الاقصى و غيره سخن گفته شده است.
ويژگى‌ها
اين كتاب در ميان ساير كتاب‌هایى كه درباره تاريخ مكه به نگارش درآمده از اين ويژگى برخوردار است كه داراى شمول و دقت بيشترى، كه مبتنى بر مشاهده و بررسى خود مؤلف است، مى‌باشد. همچنين به گفته خود مؤلف، وى از بيان مطالب غير صحيح و نيز مطالبى كه مورد شك و شبهه بوده است، خوددارى ورزيده و كتاب وى از بيان امور خرافى تهى است، چنانكه در گزارش حوادث هيچ گونه مبالغه و زياده روى صورت نگرفته است.
علاوه بر اين، كتاب حاضر پر است از تصاوير، نقشه‌ها و طرح‌هایى كه از مكه مكرمه و مسجدالحرام موجود است و به رفع ابهامات كمك شايان توجه‌ى مى‌كند.
نسخه حاضر در برنامه در سه مجلد(شش جلد) با تحقيق دكتر عبدالملك بن دهيش توسط انتشارات دار خضر، بيروت منتشر شده است.
منابع مقاله
- ابوسليمان، عبدالوهاب، معرفى مؤلف، التاريخ القويم، جلد اول، ص20-5.
- ذنون، يوسف، محمد طاهر الكردى الخطاط، همان، ج 1، ص30-25.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مكّه و مدينه، سايت كتابخانه تخصصى حج.
- خطبه مؤلف.
- متن كتاب.