البدع و النهي عنها
البدع و النهي عنها، از آثار محدث و فقیه مالکی اندلسی قرن سوم هجری قمری، ابوعبدالله محمد بن وضاح قرطبی، مشهور به ابن وضاح (۱۹۹-۲۸۴ق)، مجموعه روایاتی است که ناشایستگی بدعت و تبعات زیان‌بار بدعت‌گذاری در دین را توضیح می‌دهد. پژوهشگر و مورخ سوری معاصر، محمد احمد دهمان (1317-1409ق)، این کتاب را تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای ارزشمند نوشته و نویسنده و کتابش را معرفی کرده و تعلیقات و توضیحاتی نیز بر آن افزوده است.
| البدع و النهي عنها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قرطبی، محمد بن وضاح (نويسنده) دهمان، محمد احمد (مصحح) |
| ناشر | اکادمی علوم ج.د.ا. مرکز زبانها و ادبیات انستیتوت زبان و ادب دری |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1411ق - 1990م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف۲ب۴ 225/4 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابن وضاح مقدمه‌ای بیان نکرده و انگیزه و اهداف و چگونگی‌های پیدایش این اثر از دیدگاه وی، پنهان مانده است. اولین روایت کتاب، از پیامبر(ص) نقل شده است: «يحمل هذا العلم من كلّ خلف عدوله ينفون عنه تحريف الغالين و انتحال المبطلين و تأويل الجاهلين»[۱]؛ یعنی: در هر نسلی، این علم را عادلانی از همان نسل، حمل می‌کنند و تحریف و فریب‌کاری غالیان و دست‌اندازی باطل‌طلبان و توجیه نادانان را مى‌زدایند.
- محمد احمد دهمان، کتاب حاضر را اثری لطیف دانسته که در آن روایات و آثار صحابه و تابعین آمده است و آنان بیش از هر شخص دیگری اهتمام داشتند که منکرات و بدعت‌ها و هوس‌ها در بین مردم رایج نشود. او افزوده است:
- از چند سال پیش به نسخه خطی این کتاب دست یافتم، ولی منتشرش نکردم؛ زیرا آکنده از اشتباه و تصحیف بود و منتظر ماندم تا نسخه دومی بیابم تا بتوانم تصحیحش کنم، ولی زمانی که از دستیابی به آن ناامید شدم، به‌اندازه توانم شروع به تصحیح کردم و برای تسریع در انتشار این اثر، از برخی از تعلیقاتم چشم‌پوشی کردم.
- این کتاب از مشهورترین آثار در زمینه بدعت‌شناسی است و شاید اولین نوشته ابتکاری باشد و بسیاری از آثار تألیفی در این باب (مانند الباعث علی إنكار البدع و الحوادث، نوشته ابوشامه و الحوادث و البدع، تألیف ابوبکر طرطوشی و الاعتصام نگارش شاطبی)، نقلی از این کتاب دارند.
- در تعلیقات فقط به استخراج منابع و اسناد روایات پرداختم و برخی از اشتباهات و تصحیفات نسخه خطی را یادآور شدم و امیدوارم دانشوران مرا آگاه کنند تا سایر موارد را بیفزایم[۲].
ساختار و محتوا
این اثر، تقسیم و سامان‌دهی روشنی ندارد و اهتمام نویسنده بر آوردن روایات بیشتر و نقل مستند است. برخی از موضوعات مطرح‌شده عبارت است از: نهی از هر بدعت، معنای بدعت، هر پدیده جدیدی بدعت است، تغییر بدعت، نهی از نشستن با اهل بدعت و رفت‌وآمد با آنان، آیا بدعت‌سازان می‌توانند توبه کنند؟ هشدار نسبت به رواج بدعت‌ها و تعطیلی سنت‌ها.
نمونه مباحث
- با سند نقل کرده است که پیامبر(ص) گفت: «من وقَّر صاحب بدعة فقد أعان على هدم الإسلام»[۳]؛ یعنی: هرکسی که بدعت‌سازی را احترام بگذارد، او را بر ویران کردن اسلام یاری رسانده است.
- با سند از ابن مسعود نقل کرده است که: زمانی خواهد آمد که بدعت، رواج یابد و بازار سنت، کساد شود و منکر، معروف گردد و معروف، ناپسند آید و این، زمانی است که مردم در دنیای خود پیرو ملوک و سلاطین شوند[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.