الاربعون الودعانیة الموضوعة

الأربعون الودعانية الموضوعة، از آثار قاضی موصل در قرن پنجم هجری قمری، ابونصر محمد بن علی بن ودعان موصلی، مشهور به ابن وَدعان (٤٠١-٤٩٤ق)، است که چهل حدیث همراه با سند در موضوع سخنان و خطبه‌های پیامبر(ص) می‌آورد و هیچ توضیح دیگری را ارائه نمی‌کند. پژوهنده معاصر، علی حسن علی عبدالحمید، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابن ودعان را با اختصار معرفی و نقد کرده است.

الاربعون الودعانیة الموضوعة
پدیدآوران	ابن ‌ودعان، محمد بن علی (نويسنده) عبدالحمید، علی حسن علی (محقق)
ناشر	المکتب الإسلامي ** دار عمار
مکان نشر	اردن - عمان ** لبنان - بیروت
سال نشر	1407ق - 1987م
چاپ	1
موضوع	اربعینات - قرن 5ق. - احادیث اهل سنت - قرن 5ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	4الف2الف 143 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسم کتاب

• علی حسن علی عبدالحمید در نام کتاب، صفت «الموضوعة» (ساختگی) را مغرضانه افزوده است؛ درحالی‌که تراجم‌نگاران و فهرست‌نویسان چنین اسمی برای اثر حاضر ذکر نکرده‌اند و پدیدآورنده نیز سخنی درباره نام کتاب ندارد. از تعبیر آغازین: «أمّا بعد: فَهَذِهِ أَرْبَعُونَ حَدِيثًا فِي الْخُطَبِ النَّبَوِيةِ»، نیز فقط همین مقدار فهمیده می‌شود که این چهل حدیث در زمینه خطبه‌های رسول اکرم(ص) است و بلکه ابن ودعان در ادامه، احادیث مذکور را تأیید کرده و به‌روشنی گفته است که اسانید این سماعات را استخراج کردم و این روایات، صحیح است.
• از میان 3 دلیلی که علی حسن علی عبدالحمید برای گزینش این عنوان آورده تنها این سخن قابل ‌توجه است که ادعا کرده که ذهبی آن را این‌چنین نامیده است، ولی این گزارش صحیح نیست؛ زیرا معنای عبارت ذهبی («7983- محمد بن علي بن ودعان القاضي، أبونصر الموصلي، صاحب تلك الأربعين الودعانية الموضوعة ذمه أبوطاهر السلفي...»)، نام‌گذاری نیست، بلکه نقد است؛ یعنی ابن ودعان نویسنده همان اربعین ودعانی است که گفتم موضوع است و ابوطاهر ذمّش کرده است.

هدف و روش

• علی حسن علی عبدالحمید، غرض خودش را از تحقیق این کتاب، تحذیر و دور کردن مردم از آن دانسته است تا مشمول عذاب دروغگویی بر پیامبر(ص) نشوند.

تحلیلی احتمالی

• پژوهشگر معاصر، سید محمدجواد حسینى جلالى نوشته است: سبب تشکیک در اربعین ودعانی به احتمال قویّ به این جهت است که ابن ودعان و عمویش از شیعیانی بودند که در برابر دستگاه حکومتی امویان و عباسیان مقاومت کردند و آنان را مورد انتقاد قرار دادند و روایات بسیاری را در فضائل اهل‌بیت(ع) و حقانیت آنها نقل کردند، پس مورد غضب واقع شدند. .

ساختار و محتوا

• این چهل حدیث، در باب مسائل اعتقادی، اخلاقی، تربیتی و اجتماعی است. برخی از موضوعات مورد بحث عبارت است از: آمادگی برای سفر آخرت و پرهیز از غفلت، محاسبه نفس، توبه، ارتباط دنیا و آخرت، توکل، صبر، کمال ایمان، پرهیز از آزاررسانی به همسایگان، سکوت و گفتگو و ثواب تلاش برای اصلاح بین مردم.

نمونه مباحث

• ابوالدرداء گفت: رسول خدا(ص) روز جمعه برای ما خطبه خواند و گفت: ای مردم توبه کنید قبل از آنکه بمیرید و اعمال صالح انجام دهید قبل از آنکه مشغول و ناتوان شوید....

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.
• الحسيني الجلالي، السيد محمدجواد، الحسيني الجلالي، السيد محمدجواد، تحقيق «الأربعون الودعانية»، پایگاه کتابخانه مدرسه فقاهت
• الذهبي، شمس‌الدين، «ميزان الاعتدال في نقد الرجال»، تحقيق علي محمد البجاوي، دارالمعرفة، بيروت، 1382ق.