الإمام السيوطي و جهوده في علوم القرآن
الإمام السيوطي و جهوده في علوم القرآن نوشتۀ دكتر محمد يوسف الشّربجي و به زبان عربى است.نویسنده در اين كتاب به معرفى و تبيين تلاشهاى جلال‌الدين سيوطى در عرصه علوم قرآنی پرداخته است.نویسنده شاخص بودن سيوطى در علوم قرآنى، كثرت و تنوع آثار نگاشته شده توسط وى و پاسخ به انتقادات و اتهاماتى كه از جانب برخى از افراد به وى متوجه شده و نيز اشتباهات فراوانى كه در برخى كتب تراجم دربارۀ شرح‌حال وى رخ داده را انگیزه اصلى خود برای تأليف اين كتاب عنوان كرده است.وى در مقدمه كتاب به اهميت موضوع و انگیزه فوق پرداخته و سپس در بخش اول كتاب عصر سيوطى را از نقطه‌نظر سياسى و اجتماعى و علمى مورد بررسى قرار داده و تأثير آن را بر شخصيت سيوطى يادآور مى‌شود.
| الإمام السیوطی و جهوده فی علوم القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شربجی، محمد یوسف (نویسنده) |
| ناشر | دار المکتبي |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، 849 - 911ق. - سرگذشتنامه و کتابشناسی قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 69 /ش4س9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در ادامه به معرفى شهر «اسيوط»زادگاه سيوطى پرداخته و شرح‌حالى كامل از ميلاد، وفات، خانواده، ويژگى‌ها و فضايل اخلاقى و زندگانى علمى سيوطى ارائه مى‌نمايد.
در بخش بعدى كتاب، زندگانى علمى سيوطى به تفصيل مورد بررسى قرار گرفته و مناصب و مقاماتى را كه سيوطى حائز گرديده نظير منصب تدريس، افتاء و...و نيز درگیريهاى علمى وى با عالمان معاصر خويش، كه در سرتاسر زندگانى علمى وى قابل مشاهده است، و علل و اسباب اين درگیريها و مباحثات، مورد بررسى قرار گرفته است.در ادامه اين بخش به معرفى مشهورترين شاگردان سيوطى كه ارتباط تنگاتنگى با شيخ و استاد خويش داشته‌اند و نيز معرفى آثار سيوطى و اسباب فراوانى اين آثار و نيز روش سيوطى در نگارش اين آثار پرداخته شده است.
در بخش سوم كتاب تلاشهاى صورت گرفته از جانب سيوطى در خلق آثارى در موضوع علوم قرآنى تشريح و مؤلفات سيوطى در تفسير و علوم قرآنى و مهمترين آثار وى در زمينۀ تفسير و نيز علوم قرآنى به نحو تفصيل معرفى گرديده است.
بخش پایانى كتاب به معرفى كتاب ارزشمند سيوطى؛ یعنی «الاتقان في علوم القرآن» اختصاص يافته است.نویسنده در اين بخش ابتدا به توصيف و تعريف اصطلاح«علوم قرآنى» پرداخته و سپس تاريخچه‌اى از اين علم تا عصر سيوطى ارائه مى‌كند.همچنين روش سيوطى در «الاتقان» بيان و مهمترين نظريات سيوطى در اين كتاب مورد مناقشه قرار مى‌گیرد.
بررسى مصادر «الاتقان» و نيز مقايسه «الاتقان» با «البرهان»زركشى از جهت شكل و ترتيب و مضمون، بررسى تأثير «الاتقان» در آثارى كه بعد از سيوطى در علوم قرآنى نگاشته شده و توجه ويژه عالمان به آن از جمله موضوعاتى است كه در اين بخش بدان پرداخته شده است.
ساختار
كتاب داراى یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه مى‌باشد.
هریک از ابواب كتاب خود مشتمل بر فصول متعددى است كه ذيلا ذكر مى‌شود.
الباب الاول: «عصر الامام السيوطي و حياته» دو فصل ذيل را دربرمى‌گیرد: الفصل الاول: «عصر الامام السيوطى» که بررسى اوضاع سياسى، اجتماعى و علمى زمان حيات سيوطى را عهده‌دار است.الفصل الثاني:حياة الامام السيوطي.
الباب الثاني: «حياته العلمية و آثاره» داراى دو فصل ذيل مى‌باشد:
الفصل الاول: «حياته العلمية» که در آن به بررسى مناصبى كه سيوطى آنها را احراز كرده و نيز خصومات و منازعات علمى وى با عالمان عصر خويش پرداخته مى‌شود.الفصل الثاني: «آثاره» که به معرفى شاگردان، آثار و...مى‌پردازد.
الباب الثالث: «جهود الامام السيوطى في علوم القرآن» داراى سه فصل ذيل مى‌باشد:الفصل الاول: مؤلفات السيوطى في التفسير و علوم القرآن.
الفصل الثاني:التعريف بأهم مؤلفاته في التفسير، كه به معرفى:الدر المنثور في التفسير بالمأثور، تكملة تفسير جلال‌الدين المحلى (المعروف بتفسير الجلالين) و نواهد الأبكار و شوارد الافكار مى‌پردازد.الفصل الثالث: في التعريف بأهم مؤلفاته في علوم القرآن كه لباب النقول في اسباب النزول، مفحمات الأقران في مبهمات القرآن، تناسق الدرر في تناسب السور، مراصد الاطلاع في تناسب المقاطع و المطالع، معترك الاقران في إعجاز القرآن، المهذّب فيما وقع في القرآن من المعرّب، الإكليل في استنباط التنزيل و أسرار التنزيل را به معرفى مى‌نشيند.
در معرفى هریک از اين آثار، نویسنده ضمن معرفى كتاب مطالب ارزندۀ ديگرى را مرتبط با موضوع كتاب مطرح مى‌كند.
الباب الرابع: «الاتقان في علوم القرآن» حاوى یک مقدمه كه در آن به تعريف اصطلاح«علوم قرآنى»، تاريخ علوم قرآن تا زمان سيوطى و غيره پرداخته شده است و نيز چهار فصل ذيل مى‌باشد:الفصل الاول: منهج السيوطى في«الاتقان» كه در آن به معرفى كتاب، روش سيوطى در آن و مهمترين ديدگاه‌هاى سيوطى در الاتقان پرداخته شده است.الفصل الثاني:به بررسى مصادر سيوطى در «الاتقان» مى‌پردازد.الفصل الثالث:المقارنة بين برهان الزركشي و إتقان السيوطى.
الفصل الرابع:أثر الاتقان فيمن أتى بعده به بررسى تأثير الاتقان در آثارى چون: مفتاح السعادة و مصباح السيادة، الشهب الثواقب و السيوف الهندیة و الاحسان في تعقيب الاتقان اختصاص يافته است.
در خاتمه هم مهمترين نتايج حاصله از مباحث مطرح شده در كتاب بيان و برخى توصيه‌ها در ارتباط با علوم قرآنى در زمان حاضر از جانب نویسنده ارائه گرديده است.
در پایان هم فهرست آيات، احاديث، اشعار، أعلام، مصادر و منابع و فهرست محتويات كتاب درج شده است.
نسخه‌شناسى
نویسنده كتاب دكتر محمد يوسف الشّزبجي است.اين كتاب در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 720 صفحه نخستين‌بار در سال 1421 ه -2001م از سوى انتشارات «دار المكتبي للطباعة و النشر و التوزيع» سوريه منتشر شده است.