الأمومة في القرآن الكريم والسنة النبوية
الأمومة فی القرآن الکریم والسنة النبویة [۱] تألیف محمد سید محمد زعبلاوی؛ توجه به اهمیت نقش مادر در سلامت خانواده و جامعه و تأمین روابط سالم میان اعضاى خانواده و حفظ کیان آن از یک‌سو و به خطر افتادن سلامت خانواده و جامعه و گسست روابط سالم میان اعضاى خانواده از سوى دیگر که برخاسته از کوتاهى خانواده‌ها درتربیت‌اسلامى فرزندان و غفلت از ایجاد عادات شایسته و اخلاق بایسته و پرورش آن‌هادردختر وپسر است، نویسنده را واداشته است با تکیه بر کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) و آراى‌مفسران و فقیهان و محدثان و پژوهشگران معاصر به بازشکافى نقش مادر در تربیت بپردازد.
| الأمومة فی القرآن الکریم والسنة النبویة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زعبلاوی، محمد سید محمد (نویسنده) |
| ناشر | مکتبة التوبة- دار ابن حزم للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | ریاض- بیروت |
| سال نشر | 1419ق/ 1998م |
| چاپ | ششم |
| موضوع | زنا‌ن در قرآن,زنا‌ن در اسلام,مادر - جنبه‌ها‌ی مذهبی - اسلام |
| کد کنگره | BP۲۳۰/ز۷الف۸ |
نگارنده گذشته از مقدمه و پیش‌درآمد و خاتمه، مطالب کتاب را در سه بخش و هر بخش را در چند فصل سروسامان داده است.
در پیش‌درآمد بحث، از اهمیت موضوع پژوهش، علت گزینش آن براى پژوهش و روش پژوهش یاد شده است.
بخش یکم که از سه فصل ساخته شده است، مراحل رشد دختر عنوان گرفته است و در آن به دو مرحله رشد یعنى از ولادت تا پنج‌سالگى و نوجوانى اشاره و هر مرحله در یک فصل بحث و بررسى گشته است.
در فصل یکم آمده است که پدر و مادر باید دختر را علاقه‌مند و دوستدار خدا و رسول خدا(ص) بار آورند زیرا این محبت و عشق است که چون پرورده شود محبت به اعضاى خانواده را در پى مى‌آورد نیز بر والدین است دختر را به اخلاق شایسته بیارایند. در این فصل به امور ذیل پرداخته شده است: تربیت دختر بر اساس محبت خدا و رسول خدا(ص)، پرورش محبت پدر و مادر و دیگر اعضاى خانواده در دل دختر، پرورش اخلاق نیک و آداب درست معاشرت با افراد جامعه، پرورش بعد اخلاقى شخصیت دختر.
در فصل دوم که محمل بحث از مرحله دوم رشد دختر است از هفت مسئله سخن رفته است. این مسائل هفت‌گانه از ضروریات تربیت دختر در این مرحله و عبارت‌اند از: واجب بودن دانش آموختن، وجوب آموزش فرایض دینى به دختر، وجوب و فایده حجاب براى دختر و عدم مغایرت آن با آموزش دختر، ضرورت پرهیز از آموزش مختلط و توجه به زیان‌هاى آموزش مختلط، اهمیت حیا در زندگى فردى و اجتماعى دختر و اشاره به مفهوم صحیح حیا و عدم ناسازگارى آن با آموزش دختر، باید آموزش دختران ترجیحاً به معلمان زن واگذار شود، شرایط معلم مرد براى دختران، برنامه و مواد آموزشى دختران باید سازوار با ویژگى‌هاى فطرى و نقش آینده آنان در جامعه تنظیم شود.
عنوان بخش دوم کتاب برگزیدن مادر است. این بخش از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول دربارۀ هدف‌هاى اسلام از وضع قانون ازدواج است. اسلام براى ازدواج ارکان مستحکمى وضع کرده است که ضامن بقاى آن است. همچنین براى ازدواج حدود و قوانینى وضع شده است که حافظ آن ارکان است تا در رسالت ازدواج رخنه‌اى رخ ندهد. در این فصل از مسائل زیر یاد شده است: دختر و پسر براى ازدواج و گزینش یکدیگر حق دارند طرف مقابل خود را بنگرند، رضایت دختر شرط ازدواج است، رضایت پدر دختر شرط ازدواج است، مزمت زنا.
در فصل دوم به شروط گزینش مادر نظر شده و آمده است که اسلام به صفاتى که لازم است در گزینش همسر ملاک قرار گیرند رهنمون داده است تا با گزینش بجا، آرامش جسمى و روحى و اجتماعى زن و شوهر تأمین گردد. اسلام خواسته است مرد مؤمن زنى دیندار و دوستدار و فرزندآور اختیار کند و زیبایى و ثروت و حسب و نسب، ملاک گزینش نباشد. در این فصل از توصیه‌هاى قرآنى براى برگزیدن مادر، اشارات نبوى براى گزینش مادر و سلامت مادر از بیمارى‌هاى واگیردار و وراثتى سخن رفته است.
فصل سوم دربارۀ حقوق و تکالیف مادر است. اسلام از سویى براى مادر حقوقى سازوار بافطرت و طبیعت رسالت او و احترام به انسانیت وى وضع کرده است و از سوى دیگرمقدس‌ترین رسالت و وظیفه یعنى مادرى را بر گردن او نهاده است. این فصل شامل مباحثى دربارۀ حقوق زن بر شوهر، شیر دادن وظیفه مادر نسبت به فرزندان، حسن شوهردارى زن مى‌باشد.
عنوان بخش سوم، مادر و قضایاى معاصر و دیدگاه اسلام نسبت به آن‌هاست. این فصل نیز داراى سه فصل به شرح ذیل است:
در فصل یکم به مادر و فعالیت شغلى او پرداخته شده است. مادرى کردن ضرورتى انسانى است و هیچ‌چیز یا کس جز مادر قادر به انجام دادن وظایف مادرى نیست. کار مادر در بیرون از منزل همراه با پذیرش مسئولیت در خانه، امرى خارج از اعتدال و موجب کوتاهى مادر در مهم‌ترین و مقدس‌ترین کار او یعنى مادرى مى‌شود. در این فصل در ادامه از مسائل زیر سخن رفته است: مشروعیت کار مادر، محیط شغلى‌اى که اسلام روانمى‌دارد، تأثیر [منفى] کار کردن مادر بر انسجام خانواده، انگیزه‌هاى مادر براى کار در بیرون از خانه و اثرات آن بر او، تأثیر کار مادر در بیرون از خانه بر شوهر، تأثیر کار مادر در بیرون از خانه بر فرزندان.
فصل دوم دربارۀ فراخوانى به آزادى [زن] و برابرى او با مرد است. اسلام براى مرد و زن آزادى اندیشه و اعتقاد قائل است، اما نه براى مرد و نه براى زن، آزادى مطلق و بى‌قید و شرط را به رسمیت نمى‌شناسد. اسلام آزادى‌هاى هر جنس را متناسب با ویژگى‌هاى نوعى او رقم زده است. در این فصل ضمن اشاره به جایگاه بسیار پست زن در برخى از فرهنگ‌ها مثل روم، یونان، یهودى، جاهلیت، از جایگاه رفیع او در اسلام و حقوق وى یاد شده است و پس از آن مسئله تساوى زن و مرد بررسى و تحلیل شده است.
فصل فرجامین کتاب به بحث و واکاوى اصل تعدد زوجات و طلاق در اسلام اختصاص یافته است. نگارنده با شرح فلسفه و شروط اختیار بیش از یک زن، از فلسفه طلاق و شروط و مراحل آن هم یاد کرده است.
پایان بخش کتاب چند پیشنهاد و نتیجه‌گیرى از مباحث کتاب است.
گفتنى است در مقدمه کتاب آمده است که بخش یکم داراى سه فصل است و در هر فصل‌به یکى از دو دوره رشد دختر پرداخته شده است. اما در متن کتاب، بخش اول تنها دوفصل دارد.
- منابع ذیل براى مطالعه بیشتر پیشنهاد مى‌شود:
على قائمى، اسلام و تربیت دختران (تهران، امیرى، 1367)؛ محمد عبده یمانى، علموا اولادکم حب محمد و آل‌محمد(ص) (بیروت، مؤسسه علوم القرآن - دارالمنار، 1424 ق/ 2003 م)؛ جواد محدثى، عشق برتر: راه‌هاى ایجاد محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در کودکان و نوجوانان (قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1378)؛ احمد عبدالهادى، الام فى القرآن الکریم (قاهره، دارالاعتصام، 1980 م).[۲]
پانویس
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.