ادله اثبات دعاوی کيفری
ادله اثبات دعاوی کیفری، تألیف گروه پژوهشی حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. این کتاب به موضوع شناخت و تبیین ادله و ابزارهای اثبات جرم در دعاوی کیفری، از جمله اقرار، شهادت، علم قاضی و قسامه میپردازد و شرایط و ضوابط شرعی و قانونی هریک را با جزئیات کامل شرح میدهد.
| ادله اثبات دعاوی کيفری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | پژوهشگران دانشگاه علوم اسلامی رضوی (نويسنده) |
| ناشر | دانشگاه علوم اسلامی رضوی |
| مکان نشر | ایران - مشهد مقدس |
| سال نشر | 1382ش |
| چاپ | 4 |
| شابک | 978-964-7673-43-3 |
| موضوع | ادله اثبات دعوی (فقه) - قانون کیفری - ایران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف4 1780 KMH |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
ناشران و مؤلفان این اثر، با اذعان به دشواری و اهمیت مسئولیت «اجتهاد و قضا» (تلاش برای استخراج احکام از منابع اسلامی و کاربرد آن در حل اختلافات مردم)، بیان میکنند که تلاش برای تبیین شرایط دادرسی، خصوصاً در زمینه ادله اثبات دعوی، ضروری است. این کتاب بهمنظور شفافسازی مفاهیم و قواعد مربوط به ادله، جلوگیری از ظلم و تحقق عدالت و تسهیل کار پژوهشگران و قضات نگاشته شده است[۱].
اهمیت کتاب
این اثر به دلایل متعددی از اهمیت بالایی برخوردار است:
- رفع ابهام و تبیین دقیق قواعد: کتاب به دنبال تبیین دقیق قواعد و شرایط ادله اثبات دعوی است تا از هرگونه ابهام و سوء تفسیر در مسائل قضایی جلوگیری کند.
- تحقق عدالت و انصاف: هدف اصلی این تألیف، کمک به اجرای عدالت و انصاف در جامعه از طریق ارائه یک چارچوب مستحکم برای اثبات دعاوی است.
- جامعیت در بررسی ادله: کتاب بهصورت جامع و تفصیلی به انواع مهم ادله اثبات دعوی کیفری میپردازد و آنها را از منظر فقه شیعه و قوانین حقوقی معاصر مورد بررسی قرار میدهد.
سبک نگارش
- علمی و پژوهشی: با توجه به اینکه این اثر توسط «گروه پژوهشی حقوق» تألیف شده، از روششناسی دقیق علمی و رویکرد پژوهشی برخوردار است.
- مستند و ارجاعدهنده: مطالب بهطور گسترده به منابع فقهی (قرآن، روایات، اقوال فقها) و قوانین حقوقی (قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی) ارجاع داده شده است.
- تحلیلی و تفصیلی: مفاهیم بهصورت جزیی و با عمق بالا تحلیل میشود؛ برای مثال، هر نوع از ادله به شرایط، انواع و آثار خود تقسیم میگردد.
- مقارنهای (تطبیقی): در بخشهایی از کتاب، مفاهیم حقوقی بین فقه شیعه و حقوق موضوعه (مانند قوانین ایران) مقایسه شده تا تفاوتها و اشتراکات مشخص گردد.
- نظم و انسجام منطقی: ساختار کتاب از یک ترتیب منطقی پیروی میکند؛ با فصول و مباحث فرعی مشخص که خواننده را در درک مطالب یاری میدهد.
ساختار و محتوا
کتاب، مشتمل است بر یک مقدمه از ناشر و شش بخش اصلی که هرکدام مقالهای مستقل از نویسندهای خاص با موضوعی ویژه است.
- شرایط استماع دعوی (سید احمد سجادینژاد): این بخش، با توضیح مفهوم «شرط» و «دعوی» آغاز میشود و سپس به تفصیل شرایطی که برای شنیدن و رسیدگی به یک دعوی لازم است، میپردازد. این شرایط شامل اهلیت خواهان (مدعی) از جمله عاقل، بالغ و رشید بودن است. همچنین، به شرایط مربوط به خوانده (مدعیعلیه) و خود موضوع دعوی (مدعیبه) و شرایط استماع دعوی و... میپردازد[۲].
کلیات ادله اثبات دعوى در حقوق و فقه شیعه (صادق باقری): این بخش، به تعریف «دلیل» در لغت و اصطلاح میپردازد. سپس تحول تاریخی ادله اثبات دعوی را بررسی میکند؛ از جمله آزمونهای الهی (مانند "آزمایش آتش" یا "آزمایش آب") که در گذشته برای اثبات جرم بهکار میرفتهاند و سپس کنار گذاشته شدند. در ادامه، سیستمهای رایج اثبات دعوی (مانند سیستم ادله قانونی و سیستم وجدان قاضی) معرفی و مقایسه میشود و تفاوتهای این سیستمها در تعیین ارزش و اعتبار ادله تشریح میگردد. در نهایت، به اشتراکات و تمایزات ادله اثبات دعوی در حقوق مدنی و کیفری و همچنین در فقه شیعه و حقوق موضوعه پرداخته میشود[۳].
اقرار (صادق باقری، سید حسین حسینی و مهدی علیزاده): این بخش، به یکی از مهمترین ادله اثبات، یعنی «اقرار» میپردازد. در این قسمت، مفهوم لغوی و اصطلاحی اقرار توضیح داده شده و سپس به انواع اقرار (شفاهی و غیر شفاهی، درون دادگاه و خارج از دادگاه) و شرایط صحت آن (مانند بلوغ، عقل، اختیار) در فقه و قانون مدنی پرداخته میشود. همچنین، تعداد اقرار مورد نیاز در جرائم مختلف (مانند قتل) و حکم اقرار با شرط و اقرار پس از انکار مورد بحث و بررسی قرار میگیرد[۴].
شهادت (غلامحیدر علامه): این بخش، با تعریف شهادت در ابعاد لغوی و اصطلاحی آغاز میشود. سپس به شرایط پذیرش شهادت، مانند بلوغ، عقل، ایمان، عدالت و عدم وجود تهمت میپردازد و هریک از این شرایط را با جزئیات توضیح میدهد. همچنین، این بخش به مباحثی چون شهادت کافر و مسلمان، تعداد شهود لازم برای انواع مختلف دعاوی (مانند زنا، قتل، سرقت، وصیت) و نحوه تحمل و ادای شهادت میپردازد. در ادامه، به مفهوم شهادت کذب و آثار آن اشاره شده و جایگاه گواهی مطلعان و نظریه کارشناسی در اثبات دعوی بررسی میشود[۵].
علم قاضی از دیدگاه فقیهان امامی (علیاصغر صائمی): این قسمت، به بررسی نقش و جایگاه علم قاضی بهعنوان یکی از ادله اثبات دعوی میپردازد. دیدگاههای مختلف فقها در مورد اعتبار علم قاضی و شرایط و محدودیتهای آن مورد بحث قرار میگیرد. همچنین، چگونگی کسب علم برای قاضی و راههای جمعآوری اطلاعات و ادلهای که منجر به یقین قاضی میشود، تبیین میگردد[۶].
قسامه (یعقوب خاوری): این بخش، به یکی از ادله خاص در فقه اسلامی میپردازد که در برخی از دعاوی کیفری، بهویژه در موارد قتل و جراحات، کاربرد دارد. در این قسمت، تعریف، شرایط و انواع قسامه توضیح داده شده و نحوه اجرای آن و تعداد سوگندهای لازم (در موارد قتل عمد و غیر عمد و جراحات) تشریح میگردد[۷].
پانویس
منابع مقاله
سخن ناشر و متن کتاب.