اختری، مصطفى ‌بن‌ احمد ‌

اَخْتَری، مصلح‌الدين‌ مصطفى ‌بن‌ شمس‌الدين‌ احمد(د ح‌968ق‌/ 1561م‌)، فقيه‌ و لغت‌شناس‌ ترک‌.

اختری، مصلح‌الدين‌ مصطفى ‌بن‌ شمس‌الدين ‌احمد ‌
NUR00000.jpg
نام کاملمصطفى بن شمس‌الدین احمد اختری؛
نام‌های دیگرمصلح الدین مصطفى بن شمس‌الدین احمد اختری؛
لقبمصلح‌الدين، قره‌ حصاری؛
تخلصاختری؛
نام پدرشمس‌الدين‌ احمد؛
محل تولدقره‌ حصارِ افيون‌؛، ترکیه؛
محل زندگیترکیه؛
رحلتد ح‌968ق‌؛
مدفنکوتاهيه‌ (محل وفات)؛
دیناسلام؛
مذهب‌ حنفی؛
پیشهفقيه‌، لغت‌ شناس؛
اطلاعات علمی
درجه علمیفقيه، لغت‌ شناس‌؛
مشایخ
معاصرینسلطان‌ سليمان‌ قانونى‌؛
برخی آثار1- اختری کبير؛

ولادت

وی در قره‌ حصارِ افيون‌ زاده‌ شد و به‌همين‌ جهت‌ او را قره‌ حصاری نيز مى‌نامند. از تاريخ‌ تولد، حوادث‌ زندگانى‌ و استادان‌ وی مطلبى‌ در منابع‌ نيامده‌ است‌.

مهاجرت

او از زادگاه‌ خود به‌ کوتاهيه‌ کوچ‌ کرده‌، و تا پايان‌ عمر در همانجا به‌ مدرّسى‌ مشغول‌ بوده‌ است‌.

تبحر اختری

اختری از علمای عهد سلطان‌ سليمان‌ قانونى‌ (حک 926- 974ق‌/ 1520-1566م‌) است‌ و در ادبيات‌ عرب‌، علم‌ لغت‌ و علوم‌ دينى‌ تبحر داشته‌.

وفات

تاريخ‌ درگذشت‌ او را به‌ اختلاف‌ 961ق‌، 968ق‌ و 986ق‌ آورده‌اند.

آثار

الف‌ - چاپى‌:

1- اختری کبير،

مهم‌ترين‌ اثر وی، فرهنگى‌ عربى‌ - ترکى‌ است‌ که‌ به‌ گفته خود او بر پايه فرهنگ‌های مهم‌ عربى‌ چون‌ صحاح‌ جوهری، الدستور، التکمله‌، المجمل‌، المغرب‌ و المتقدمه (ظاهراً مقدمه الادب‌ زمخشری) و جز اينها تأليف‌ شده‌ است‌ و در آن‌ واژه‌های دشوار و لغاتى‌ که‌ کاربرد بيشتری دارند، فراهم‌ آمده‌، و بر حسب‌ حروف‌ کلمات‌ - نه‌ ريشه آنها - و به‌ ترتيب‌ حروف‌ تهجى‌ (در 28 باب‌ و هر باب‌ در 28 فصل‌) تدوين‌ شده‌ است‌.

اختری اثر خود را در سه‌ حجم‌ مختلف‌ کبير، متوسط (اوسط) و صغير تنظيم‌ و تأليف‌ کرده‌ است‌.

اختری کبير که‌ حاوی 40 هزار کلمه‌ است‌، به‌ نوشته مؤلف‌ در 952ق‌ در کوتاهيه‌ پايان‌ يافته‌ و نخستين‌ بار در 1242ق‌/ 1826م‌ در استانبول‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌. پس‌ از آن‌ نيز بارها در ترکيه‌، مصر، ايران‌، هند و کريمه‌ در قطع‌های مختلف‌ و در يک‌ يا دو مجلد چاپ‌ شده‌ است‌. اين‌ فرهنگ‌ به‌ سبب‌ در برداشتن‌ گويش‌های محلى‌ نواحى‌ قره‌ حصار افيون‌ و کوتاهيه‌ و نيز از نظر زبان‌ شناسى‌ دارای اهميت‌ است‌.

ب‌ - خطى‌:

1. تاريخ‌ اختری، به‌ زبان‌ عربى‌، در شرح‌ حال‌ پيامبران‌ از آدم‌ تا خاتم‌ و خلفای راشدين‌ و نيز برخى‌ از بزرگان‌ اسلام‌ که‌ يک‌ نسخه‌ از آن‌ در کتابخانه فاتح‌ استانبول‌ و نسخه‌ای ديگر در پاريس‌ موجود است‌.

2. جامع‌ المسائل‌، درباره برخى‌ از مسائل‌ فقهى‌ که‌ به‌ ام‌ الفتاوی نيز معروف‌ است‌. نسخه‌هايى‌ از آن‌ در کتابخانه‌های سليمانيه‌، و قليچ‌ على‌ پاشا موجود است‌.

3. شرح‌ الرساله الکفوی فى‌ الادب‌. از اين‌ اثر فقط يک‌ نسخه‌ در کتابخانه سليمانيه استانبول‌ وجود دارد.

ج‌ - آثار يافت‌ نشده‌:

1. جامع‌ اللسان‌، اثری است‌ در باب‌ مسائل‌ فقهى‌؛

2. حامل‌المحاضرات‌. [۱]. ‌

پانویس

  1. خسروشاهى، جلال، ‌ج7، ص167

منابع مقاله

خسروشاهى، جلال، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.

وابسته‌ها