اختری، مصطفى بن احمد
اَخْتَری، مصلح‌الدين مصطفى بن شمس‌الدين احمد(د ح968ق/ 1561م)، فقيه و لغت‌شناس ترک.
| اختری، مصلح‌الدين مصطفى بن شمس‌الدين احمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | مصطفى بن شمس‌الدین احمد اختری؛ |
| نام‌های دیگر | مصلح الدین مصطفى بن شمس‌الدین احمد اختری؛ |
| لقب | مصلح‌الدين، قره حصاری؛ |
| تخلص | اختری؛ |
| نام پدر | شمس‌الدين احمد؛ |
| محل تولد | قره حصارِ افيون؛، ترکیه؛ |
| محل زندگی | ترکیه؛ |
| رحلت | د ح968ق؛ |
| مدفن | کوتاهيه (محل وفات)؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | حنفی؛ |
| پیشه | فقيه، لغت شناس؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | فقيه، لغت شناس؛ |
| مشایخ | |
| معاصرین | سلطان سليمان قانونى؛ |
| برخی آثار | 1- اختری کبير؛ |
ولادت
وی در قره حصارِ افيون زاده شد و به‌همين جهت او را قره حصاری نيز مى‌نامند. از تاريخ تولد، حوادث زندگانى و استادان وی مطلبى در منابع نيامده است.
مهاجرت
او از زادگاه خود به کوتاهيه کوچ کرده، و تا پايان عمر در همانجا به مدرّسى مشغول بوده است.
تبحر اختری
اختری از علمای عهد سلطان سليمان قانونى (حک 926- 974ق/ 1520-1566م) است و در ادبيات عرب، علم لغت و علوم دينى تبحر داشته.
وفات
تاريخ درگذشت او را به اختلاف 961ق، 968ق و 986ق آورده‌اند.
آثار
الف - چاپى:
1- اختری کبير،
مهم‌ترين اثر وی، فرهنگى عربى - ترکى است که به گفته خود او بر پايه فرهنگ‌های مهم عربى چون صحاح جوهری، الدستور، التکمله، المجمل، المغرب و المتقدمه (ظاهراً مقدمه الادب زمخشری) و جز اينها تأليف شده است و در آن واژه‌های دشوار و لغاتى که کاربرد بيشتری دارند، فراهم آمده، و بر حسب حروف کلمات - نه ريشه آنها - و به ترتيب حروف تهجى (در 28 باب و هر باب در 28 فصل) تدوين شده است.
اختری اثر خود را در سه حجم مختلف کبير، متوسط (اوسط) و صغير تنظيم و تأليف کرده است.
اختری کبير که حاوی 40 هزار کلمه است، به نوشته مؤلف در 952ق در کوتاهيه پايان يافته و نخستين بار در 1242ق/ 1826م در استانبول به چاپ رسيده است. پس از آن نيز بارها در ترکيه، مصر، ايران، هند و کريمه در قطع‌های مختلف و در يک يا دو مجلد چاپ شده است. اين فرهنگ به سبب در برداشتن گويش‌های محلى نواحى قره حصار افيون و کوتاهيه و نيز از نظر زبان شناسى دارای اهميت است.
ب - خطى:
1. تاريخ اختری، به زبان عربى، در شرح حال پيامبران از آدم تا خاتم و خلفای راشدين و نيز برخى از بزرگان اسلام که يک نسخه از آن در کتابخانه فاتح استانبول و نسخه‌ای ديگر در پاريس موجود است.
2. جامع المسائل، درباره برخى از مسائل فقهى که به ام الفتاوی نيز معروف است. نسخه‌هايى از آن در کتابخانه‌های سليمانيه، و قليچ على پاشا موجود است.
3. شرح الرساله الکفوی فى الادب. از اين اثر فقط يک نسخه در کتابخانه سليمانيه استانبول وجود دارد.
ج - آثار يافت نشده:
1. جامع اللسان، اثری است در باب مسائل فقهى؛
2. حامل‌المحاضرات. [۱].
پانویس
- ↑ خسروشاهى، جلال، ج7، ص167
منابع مقاله
خسروشاهى، جلال، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.