ابن عسکر، محمد بن علی
ابوعبدالله محمد بن علی بن خضر بن هارون غسانی، (584 - 636ق)، معروف به ابن عسکر، راوى، فقيه، مورخ و اديب عصر موحدون اندلس است.
| نام | ابن عسکر، محمد بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن عسکر، اب‍و عبدالله محمد
ابن عسکر غسانی |
| نام پدر | علی |
| متولد | 584ق |
| محل تولد | در روستایى در غرب مالقه |
| رحلت | 636 ق |
| اساتید | ابوالحجاج بن شيخ
ابوالقاسم بن سمجون ابوالحسن بن شقورى |
| برخی آثار | أعلام مالقة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05094AUTHORCODE |
ولادت
او در سال 584ق متولد شد. خاندان وى در روستایى در غرب مالقه ساكن بودند، اما او خود در مالقه پرورش يافت
اساتید
ابن عسکر نزد استادان آن ديار از جمله ابوالحجاج بن شيخ، ابوالقاسم بن سمجون، ابوالحسن بن شقورى و ابن حوط‌الله حديث شنيد. نظر به اعتبار و شهرت گسترده‌اى كه كسب كرده بود، توانست از بسيارى از علماى اندلس و مغرب، چون ابوالحسن على بن احمد جيانى و عبدالله بن احمد بن قدامه و حتى برخى از علماى مشرق اجازه روايت دريافت كند. سپس خود به گروهى از مردم بغداد، بنا به تقاضاى آنان، اجازه روايت داد. كسانى كه در شمار استادان او بوده‌اند، بسيارند و مراكشى نام 17 تن از آنان را برشمرده است. بااين‌حال، او از اينكه نتوانسته از درس ساير بزرگان و دانشمندان عصر خود بهره گیرد، اظهار تأسف كرده است.
مناصب
وى مدتى منشى ابوعبدالله محمد بن حسن نباهى در امر قضا بود و پس از چندى در زمان انتقال حكومت مالقه از بنى هود به بنى احمر، نيابت قضا به او سپرده شد و در 635ق، به‌رغم میل باطنى‌اش رسماً رياست آن را به عهده گرفت و تا پایان عمر در این سمت باقى ماند. عدالت و داورى صحيح او در صدور احكام، مورد ستايش بسيار قرار گرفته است. ابن ابار گوید: وى دو بار منصب قضا را در مالقه به عهده گرفته است.
مهارتهای علمی
ابن عسكر در فقه، حديث و قرائت قرآن نيز تبحر داشت و مجالس درس وى مورد استقبال بسيارى از بزرگان آن روزگار بود. ابوبكر بن حبيش و ابن سعيد اندلسى از جمله كسانى بوده‌اند كه از محضر درس او بهره برده‌اند. برخى، از جمله ابوبكر بن خمیس، ابوبكر بن ابى‌العيون و ابوعبدالله بن برى از او روايت كرده‌اند.
ابن عسكر سروده‌هایى نيز داشته است و مضمون بيشتر اشعار او مدح و تغزل و يا درباره اجازه‌هایى است كه گرفته يا به ديگران داده است و در همه آنها آثار تكلف و تصنع جلوه‌گر است؛ چنان‌كه شعر او را بايد از نوع «شعر علما» دانست.
آثار
- الإكمال و الإتمام في صلة الأعلام يا مطلع الأنوار و نزهة البصائر و الأبصار (ذيلى است بر کتاب مفقود «الإعلام بمحاسن (بمجالس) الأعلام من أهل مالقة الكرام»، نوشته اديب گمنام اصبغ بن على بن ابى‌العباس)؛
- التكملة و الإتمام لکتاب التعريف و الإعلام (ذيلى است بر کتاب «التعريف و الإعلام» عبدالرحمان بن ابى‌الحسن سهيلى در معرفى اشخاص و گروه‌هایى كه برخى از آيات قرآن درباره آنان نازل شده است).
آثار يافت‌نشده:
- الجزء المختصر في السلو عن ذهاب البصر؛
- رساله ادّخارِ الصبر في افتخار القصر و القبر؛
- شرح الآيات التي استشهد بها سيبویه؛
- شفاء العلة في سمت القبلة؛
- المشرع الروی في الزيادة على غريبي الهروی؛
- نزهة الناظر في مناقب عمار بن ياسر.
کتابى هم در انساب بنى سعيد و مناقب آنان به وى نسبت داده‌اند.
مجموعه‌اى مشتمل بر 40 حديث نيز داشته است كه سلسله سند هریک از آنها به یکى از صحابه ختم مى‌شده كه نامش با نام شيخ خود او یکى بوده است و این خود بيانگر وسعت معلومات وى در علم حديث است.[۱].