ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر
صلاح‌الدين ابوعبدالله محمد بن شاكر بن احمد بن عبدالرحمن بن شاكر بن هارون بن شاكر دارانى (متوفای 764ق/1363م)، مورخ و اديب دمشقى است. حاجى خليفه لقب او را فخرالدين ياد كرده‌است. از جزئيات زندگى وى، اطلاعات دقيقى در دست نيست.
| نام | ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن شاکر، اب‍و ع‍ب‍دال‍ل‍ه ص‍لاح ال‍دی‍ن محمد بن شاکر
ابن شاکر ال‍ک‍ت‍ب‍ی، محمد بن شاکر کتبی، محمد بن شاکر کتبی، ص‍لاح |
| نام پدر | شاکر |
| متولد | |
| محل تولد | «داريا»، از روستاهاى اطراف دمشق زاده |
| رحلت | 764 ق |
| اساتید | ابن شحنه
ابوالحجاج يوسف بن عبدالرحمان المزى |
| برخی آثار | فوات الوفيات و الذيل عليها
فوات الوفیات |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04084AUTHORCODE |
ولادت
از شهرت او به دارانى چنين بر مى‌آيد كه در «داريا»، از روستاهاى اطراف دمشق زاده شده و سپس به شهر دمشق منتقل شده است. سال تولد وى روشن نيست، اما در منابع جديد، آن را 681ق/ 1282م يا 686ق/ 1287م ضبط كرده‌اند، ولى معلوم نيست این دو رقم، از كدام منابع برگرفته شده است.
اساتید
به هر حال او از ابوالعباس الحجّار معروف به ابن شحنه (متوفای 730ق1330/م) و ابوالحجاج يوسف بن عبدالرحمان المزى (متوفای 742ق1341/م) و شمس‌الدين ذهبى حديث شنيد. او چنان‌كه خود گفته، به مطالعۀ آثار تاريخى علاقۀ بسيار داشت و چون از زن و فرزند فارغ بود، دست به تصنيف گشود، اما ظاهراً در ادب دستى قوى نداشت و اصول نحوى و لغوى را در نوشته‌هاى خود رعايت نمى‌كرد. ابن حجر متذكر شده كه ابن شاكر در آغاز كار، مردى سخت تهيدست بود و سپس به خريد و فروش و استنساخ کتاب پرداخت و از آن راه ثروتى اندوخت. این شغل كه وى را به خواندن کتاب‌ها وامى‌داشت، گذشته از علاقۀ بسيارى كه خود وى به كسب دانش نشان مى‌داد، انبوهى آگاهى‌هاى تاريخى و تراجم احوال بزرگان دانش و سياست در اختيار وى گذاشت كه حاصل آن را در دو اثر بزرگ او، «فوات الوفيات» و «عيون التواريخ»، مى‌توان ديد.
دو تن از مورخان معاصر وى، از او به نیکى ياد كرده‌اند. ابن كثير كه لقب او را «ليثى» ذكر كرده، در فن خود يگانۀ روزگارش شمرده و از كوشش‌هاى او در تعليم و تعلم، سخن گفته و ابن رافع سلامى پس از ذكر مرگ ابن شاكر، او را به جوانمردى ستوده است. این اشارات، آشكارا نظر عباس را مبنى بر آن‌كه ابن شاكر در میان معاصران خود، به دانش پرآوازه نبود، نقض مى‌كند. با این همه، به گفتۀ همو، ابن شاكر به شهرت وراقانى چون ابوحيان توحيدى و ياقوت حموى نرسيد. ابن شاكر در دمشق درگذشت و ابن كثير در جامع آن‌جا بر او نماز گزارد و پیکرش را در مقبرۀ باب‌الصغير دمشق به خاک سپردند.
ابن شاكر در روزگارى مى‌زيست كه سرزمین شام به رغم آن‌كه مركز جنگ‌هاى دراز مدت صليبى بود و از يورش‌هاى مغولان، مدت درازى نگذشته بود، از شكوفايى علمى خاصى برخوردارى داشت. نگاهى به دانشمندان معاصر او همچون صفدى، ذهبى، ابن تيمیه، ابن قيم جوزيه، سبکی و ابن كثير و نيز مدارس بسيارى كه در آن سرزمین وجود داشت، مانند امینيه، جوزيه، ريحانيه، غزاليه و اشرفيه، بيانگر شرايط ویژۀ محيط علمى است كه ابن شاكر در آن رشد يافت و آثارى بزرگ پديد آورد.
وفات
سال وفات وى، رمضان 764ق مى‌باشد.
آثار
- عيون التواريخ در شش جلد. در تاريخ اسلام كه بر حسب سال تدوین شده است. ابن شاكر این کتاب را از نسب و تولد پيامبر(ص) آغاز كرده و تا وقايع 760 ق1359/م را در آن آورده است. نه تنها از جهت تاريخى، بلكه به سبب كثرت اشعار و شرح حال اديبان، فقيهان و متكلمان، از ارزش ادبى و علمى نيز برخوردار است. وى در پایان وقايع هر سال، وفيات آن سال را نيز ذكر كرده است.
- روضة الازهار في حديقة الاشعار. کتابى ادبى در یک جلد كه بر اساس قوافى ابيات تدوین شده بود.
- فوات الوفيات و الذيل عليها[۱].
پانویس
منابع مقاله