ابن خراسانی، محمد بن محمد
ابن خُراسانى، ابوالعِزّ محمد بن محمد بن مواهب (494- رمضان 576ق/1101 - ژانویه 1181م)، شاعر، عروضى، نحوی و كاتب بغدادی.
| ابن خراسانی، محمد بن محمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن خُراسانى، ابوالعِزّ محمد بن محمد بن مواهب |
| نام‌های دیگر | ابن مواهب، بغدادی |
| نام پدر | محمد بن مواهب |
| ولادت | 494ق |
| رحلت | 576ق |
| مدفن | قبرستان الوردیة بغداد |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | جوالیقى |
| مشایخ | ابن نَبْهان، ابوالحسین بن الطّیوری |
| شاگردان | ابن دبیثى |
| برخی آثار | دیوان ابن خراسانى، النوادر المنسوبة إلى حدةِ الخاطر، العروض |
به سبب نام نیایش از او به ابن مواهب نیز یاد كرده‌اند. از جزئیات زندگى وی چندان اطلاعى در دست نیست.
ولادت
احتمالاً در خراسان زاده شده و در طلب علم به بغداد رفته و همان‌جا مسكن گزیده است. از این رو به بغدادی نیز شهرت یافته است.
اساتید، مشایخ
وی ادب عرب را نزد جوالیقى فرا گرفت و از ابن نَبْهان و ابوالحسین بن الطّیوری و دیگر مشاهیر عصر خویش حدیث شنید.
شاگردان
بزرگانى چون ابن دبیثى از او حدیث روایت كرده‌اند. همو، چنان‌كه خود اشاره كرده اجازه روایت نیز از او گرفته بوده است، اما از آن‌جا كه در اواخر عمر فراموش‌كاری و غفلت بر ابن خراسانى غالب آمده‌بود،ذهبى - برخلاف گفته خود در سیر - بعید مى‌داند كه ابن دبیثى از او حدیث شنیده باشد. ابن حجر نیز بر همین عقیده است، حال آن‌كه ابن دبیثى در روایت خود تصریح كرده كه قبل از پدید آمدن این عارضه از او حدیث شنیده و اجازه روایت گرفته بوده است.
ویژگی‌ها
وی به شوخ‌طبعى و ذكاوت شهرت داشت و نكته‌های او نقل محافل علمى بغداد بود.
ابن خراسانى شعر نیز مى‌سرود و در بدیهه‌سرایى چیره‌دست بود. گروهى از خلفا، و وزرای عصر خویش را نیز مدح گفته كه از آن جمله‌اند: مسترشد و مستضى‌ء. وی خلیفه اخیر را در مناسبت‌ها و اعیاد مختلف چون فتح مصر (567ق/1172م) به دست صلاح‌الدین ایوبى و خواندن خطبه به نام خلیفه، مدح كرده است.
وفات
چنان‌كه گذشت، ابن خراسانى در اواخر عمر به ضعف قوای دماغى دچار گشت و سرانجام در اوایل ماه رمضان 576 درگذشت و در قبرستان الوردیة بغداد كه امروز به مقبره شیخ سهروردی مشهور است، به خاك سپرده شد.
آثار منسوب
- دیوان ابن خراسانى در 15 مجلد یا 10 مجلد بوده كه به نوشته ابن قفطى دست‌نویس شاعر در زمان او، خرید و فروش مى‌شده است، اما اكنون جز پاره‌ای اشعار كه در منابع مختلف چون ابن فوطى، ابن شاكر، یاقوت و به خصوص عمادالدین كاتب آمده است، چیزی در دست نیست. عمادالدین علاوه بر آن‌چه ظاهراً از دیوان وی برگرفته، در 561ق چندین قطعه شعر نیز از خود او شنیده كه برای نوشتن بر حاشیه انواع جامه‌ها، همیان‌ها و جز آنها سروده بوده است؛
- النوادر المنسوبة إلى حدةِ الخاطر؛
- العروض.[۱]
پانویس
- ↑ بیرجندی، ابوالفضل، ج3، ص407-408
منابع مقاله
بیرجندی، ابوالفضل، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.