ابن بطریق، ابوزکریا
ابن بِطْریق، ابوزكریا یحیى (یا یوحنا) بن بطریق، مترجم مشهور سده 3ق/9م.
| ابن بطریق، ابوزکریا | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن بِطْریق، ابوزكریا یحیى (یا یوحنا) بن بطریق |
| نام پدر | بطریق |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | ترجمه |
| برخی آثار | السیاسة في تدبیر الریاسة، البثور لبقراط، السموم |
علایق پژوهشی
پدرش بطریق در روزگار منصور خلیفه عباسى مى‌زیست و به دستور او كتاب‌های بسیاری را به عربى ترجمه كرد. ابن بطریق از موالى مأمون و از نزدیكان حسن بن سهل و در شمار كسانى بود كه مأمون به روم فرستاد تا از كتابخانه‌ها و آثار علمى آن‌جا چیزهایى برگزیده با خود بیاورند. ابن جلجل به نقل از ابن بطریق شرح مى‌دهد كه چگونه وی در یونان برای یافتن كتاب به كوشش پرداخت. او مخصوصاً داستان جست‌وجوی نسخه كتاب سرالأسرار یا السیاسة في تدبیر الریاسة و به دست آوردن آن را نزد راهبى در یك معبد به تفصیل بیان مى‌كند.
ابن بطریق در ترجمه، درستكار بود و معانى را نیكو بیان مى‌كرد، اما تلفظ عربى او صحیح نبود. ابن ابى‌اصیبعه مى‌نویسد كه ابن بطریق، زبان رومى آن زمان را كه با حروف به هم پیوسته نوشته مى‌شد مى‌دانست، اما به زبان‌های عربى و یونانى تسلط نداشت، به همین سبب معلوم نیست این‌كه گفته‌اند او بسیاری از كتب پیشینیان را ترجمه كرد، آیا مستقیماً از یونانى به ترجمه پرداخت یا برگردان رومى آن آثار را مبنا قرار داد. شیخ بهایى از قول صفدی در كشكول، یادآوری كرده كه روش ابن بطریق در ترجمه تحت اللفظ و كلمه به كلمه بوده است.
آثار
ابن بطریق ظاهراً غیر از ترجمه، تألیفاتى هم داشته است. ابن ندیم دو كتاب به نام‌های «السمومات» و «اجناس الحشرات» به او نسبت داده است.
كتاب‌ها و مقالاتى كه ابن بطریق ترجمه كرده و نام‌های آنها به ما رسیده عبارت است: از كتاب طیماؤس افلاطون؛ السیاسة في تدبیر الریاسة؛ السماء و العالم؛ الحیوان كه این هر سه، از ارسطو است؛ البرسام اسكندروس؛ البثور بقراط؛ مقاله تریاق جالینوس. نیز ترجمه‌ای از اثر نجومى بطلمیوس به نام الروابیع و ترجمه كتاب‌هایى چون الجبال و احداث جوّ را به او نسبت داده‌اند. از این میان، آثار ذیل موجود است:
1. السیاسة في تدبیر الریاسة، یا سر الأسرار لتأسیس السیاسة و ترتیب أحوال الریاسة، یا مقالات‌العشر، این رساله به كوشش عبدالرحمان بدوی در كتاب الأصول الیونانیة للنظریات السیاسیة في الإسلام به سال 1954م در قاهره چاپ شده است و نسخه‌های خطى آن در كتابخانه‌های برلین، ملى پاریس؛ ملى تونس، منچستر، وین و واتیكان نگهداری مى‌شود. این كتاب در ده مقاله تألیف شده است و مقالات آن به ترتیب: في أصناف الملوك، في حال الملك وهیئته، في صورة العدل للرعیة، في وزرائه، في كتاب سجلاته، في سفرائه و رسله، في الناظرین على رعیته و المتصرفین، في سیاسة فؤاده، في سیاسة الحروب، و في علوم خاصیة من علم الطلسمات و أسرارالنجوم. جورج سارتون مى‌نویسد: «هر چند اصل این اثر، مبتنى بر مآخذ یونانى است، ولى خود آن، یونانى نیست، بلكه عربى یا سریانى است. یعنى متنى كه به عنوان ترجمه از زبان یونانى ارائه شده، بیشتر احتمال دارد كه یك اثر تألیف شده، یا تحریری از یك تألیف قدیم‌تر باشد.
2. البثور لبقراط، یا كتاب البثور في قضایا البقراطیة الدالة على الموت، یا علامات القضایا كه نسخه‌های متعددی از آن در كتابخانه‌های ایران و جهان موجود است. نام این اثر در نسخه‌های مختلف، به صورت‌های متفاوت یاد شده و محتمل است كتاب علامات‌الموت كه به نام‌های دیگری نیز خوانده شده و در كتابخانه‌ها موجود است، همان كتاب البثور باشد. البثور رساله بسیار مختصری است در علایم مرگ كه در آن به 25 علامت اشاره شده و گفته‌اند كه آن را در گور بقراط یافته‌اند.
3. السموم، كه نسخه‌ای از آن در ایاصوفیا موجود است. [۱]
پانویس
- ↑ سالاری، عباس، ج3، ص118-119
منابع مقاله
سالاری، عباس، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.