أمهات النبي صلی‌‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم
أمهات النبي(ص)، از آثار نسب‌شناس، مورّخ، نحوى و لغوى قرن سوم هجری قمری، ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی (متوفای 245ق)، به معرفی و بیان اسامی و نسب مادر و مادربزرگ و مادر پدر و مادر پدربزرگ و مادران اجداد پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد. محمد عبدالقادر احمد، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و نویسنده و کتابش را شناسانده و برای آن، مقدمه‌ای ارزشمند و توضیحاتی در پاورقی‌ها نوشته است.
| أمهات النبي صلی الله علیه و آله و سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حبیب، محمد بن حبیب (نويسنده) احمد، محمد عبد القادر (محقق) |
| ناشر | مکتبة النهضة المصریة |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1402ق - 1982م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-100-005-5 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف2الف8 25 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی، مقدمه‌ای بیان نکرده است و انگیزه ویژه و اهداف او و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این اثر پنهان مانده است؛ جز این نکته که این کتاب، حاصل مطالبی است که ابن حبیب گفته و ابوالحسن احمد بن محمد بن جهم سمّری، آن را گزارش کرده است[۱].
- محمد عبدالقادر احمد، تأکید کرده است که موضوع کتاب حاضر، ارتباط بیشتری به علم انساب دارد و پیوندش با سیره نبوی یا تراجم، چندان گسترده نیست...[۲].
ارتباط با آثار دیگر
- محمد عبدالقادر احمد، با اشاره به اینکه در منابعی که نسب پیامبر اکرم(ص) بیان شده، در نسب بعد از عدنان تا حضرت آدم(ع) اضطراب وجود دارد، افزوده است: در برخی از آثار مانند «السيرة الحلبية» و «جوامع السيرة» نوشته ابن حزم، اصلا این بحث مطرح نشده است. ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی در کتاب المحبر و در اثر حاضر، مسئله نسب پیامبر(ص) را مطرح کرده است با این تفاوت: در این کتاب، نخست، اسامی سلسله نسب پیامبر(ص) و بعد اسامی مادران را می‌آورد[۳].
ساختار و محتوا
این اثر مختصر، تقسیم و سامان‌دهی ویژه‌ای ندارد، جز آنکه نخست، نام مبارک محمد(ص) را آورده و بعد نام مادرش و مادر مادرش و به همین ترتیب سایر مادران بالاتر را یاد کرده و آنگاه به نسب پیامبر(ص) پرداخته و سپس در مورد هریک از سلسه رجال، یعنی آبا و اجداد ایشان نیز اسامی مادرش و مادر مادرش و به همین ترتیب سایر مادران بالاتر را هم بیان کرده است.
نمونه مباحث
- محمّد(ص)، مادرش «آمنه بنت وهب بن عبدمناف بن زهرة بن کلاب» است و مادر آمنه، «بَرّه بنت عبدالعزّی بن عثمان بن عبدالدار بن قصی» و مادر بَرّه، «أُمّ‌حبیب بنت اسد بن عبدالعزّی بن قصی» و...[۴].
- محمّد(ص)، فرزند عبدالله است و مادر عبدالله، «فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم» و مادر فاطمه، «صخره بنت عبد بن عمران بن مخزوم» و...[۵].
- محمّد(ص)، فرزند عبدالله بن عبدالمطلب است و مادر عبدالمطلب، «سلمی بنت عمرو بن زید بن لبید بن خداش بن عامر بن غنم بن عدی بن النجار بن ثعلبة بن عمرو بن خزرج بن حارثه» و مادر سلمی، «عمیره بنت صخر بن حبیب بن الحارث بن ثعلبة بن مالک بن النجّار»[۶].
- محمّد(ص)، فرزند عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم است و مادر هاشم، «عاتکه بنت مرّة بن هلال بن فالج بن ذکوان بن ثعلبة بن بهثة بن سلیم بن منصور»[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.