أمراض العين و علاجاتها
أمراض العين و علاجاتها، مجموعه‌ای است مشتمل بر بخش أمراض العين قانون ابن سینا و نیز یک ارجوزه 69 سطری از وی که به همت دکتر محمد ظاهر الوفایی (متخصص جراحی چشم از دانشگاه‌هاروارد) و دکتر محمد رواس قلعه‌جی (استاد فقه دانشکده علوم تربیتی دانشگاه ملک سعود در ریاض) بازنویسی و تذییل شده است.
| أمراض العين و علاجاتها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده)
قلعه‌جی، محمد رواس (محقق) وفائي، محمد ظافر (محقق) |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكي ایران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | چشم - بيماريها و نقصها چشم - بيماريها و نقصها - درمان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RE 46 /الف2الف8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با دیباچه مختصری از دکتر محمدمهدی اصفهانی و دو مقدمه از محقق و یولیوس هیرشبرغ آغاز شده است. متن کتاب در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول کتاب أمراض العين در چهار مقاله تنظیم شده که هر مقاله مشتمل بر فصولی است. در بخش دوم کتاب نیز ابتدا ارجوزه‌ای از ابن سینا و سپس دو مقاله در موضوع اقرباذین و ایارجات و در انتها سه بخش با عناوین ملحق ادویه مرکبه وارد در کتاب (که در اقرباذین نیامده، مشتمل بر اشیاف و اکحال)، ملحق ادویه مفرده وارد در کتاب (به ترتیب حروف الفبا به‌همراه نام لاتین آنها) و مراجع مورد استفاده در ملحق ادویه مفرده ارائه شده است.
گزارش محتوا
در دیباچه آمده است که: این کتاب به‌عنوان یک کتاب تخصصی چشم‌پزشکی بر اساس طب دوران تمدن اسلامی می‌تواند به‌عنوان الگو و نمونه کارهای مشابه قابل انجام مطرح گردد[۱].
در مقدمه تحقیقی کتاب، شرح حال ابن سینا و آثار و اعتقادات او و نیز دانش او در طب بهاختصار بیان شده است.[۲].
در اولین بخش، «أمراض العين» که جزئی از کتاب جامع «القانون في الطب» ابن سینااست و در بخش دوم نیز ارجوزه‌ای دیگر از او درباره امراض چشم آمده است. ابن سینا ارجوزه را پس از نگارش قانون تألیف کرده است؛ چراکه اگر کسی بین أمراض العين و ارجوزه مقایسه کند متوجه می‌شود که ابن سینا در ارجوزه سبک رایج را به کار برده است؛ او در ارجوزه ابتدا خودِ چشم را تشریح کرده، سپس به بیماری‌های پلک، مآق (مجرای ریزش اشک از چشم)، بیماری‌های ملتحمه، سپس بیماری‌های قرنیه، جلدیه... و سپس به امراضی که به طبقه معینی از چشم اختصاص ندارد، ختم کرده است. این همان ترتیبی است که نویسندگان در بیماری‌های چشم پیروی کردهاند؛ درحالیکه می‌بینیم که این شیوه را در أمراض العين و علاجاتها در کتاب قانون تبعیت نکرده است؛ او با بحثی کلی درباره چشم آغاز کرده است، سپس به دنبال آن سخنی درباره آماس چشم و تکدر آورده است؛ درحالیکه در ارجوزه در امراض ملتمحه از آن بحث کرده، سپس امراض قرنیه را به دنبال آن آورده؛ درحالیکه می‌بایست بیماری‌های پلک را پس از ملتحمه می‌آورد و بااینکه بیاض (سفیدی) در چشم از بیماری‌های قرنیه است، اما آن را پس از امراض مآق و پیش از امراض ملتحمه آورده است. وی امراض جفن را بعد از امراض عنبیه آورده است و بااینکه زرقه از امراض عنبیه است، آن را بعد از امراض جلیدیه آورده و همراه با امراض عنبیه نیاورده است. این مطالب دلیل بر این است که وی در أمراض العين هرگونه خواسته عمل کرده و از یک شیوه معین در ترتیب مطالب پیروی نکرده است.[۳].
محققین، دلیل افزودن مقاله اقرباذین به بخش دوم کتاب را ارجاع فراوان در متن کتاب به ادویه در اقرباذین دانسته‌اند[۴].
محققین اثر در پاورقی درباره فصل ایارجات چنین می‌نویسند: این فصل را به جهت ارتباط محکمی که با معالجه بیماری‌های چشم داشت، به این کتاب افزودیم[۵].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده است. در پاورقی‌های کتاب، توضیحات محققین، لاتین الفاظ و معنای اصطلاحات و ارجاعات مفیدی ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.