أسرار الحكم
أسرار الحكم یا «أسرار الحكم في المفتتح والمختتم»، اثر ملا هادی سبزواری، کتابی است به زبان فارسی، با موضوع فلسفه، عرفان، کلام و فقه شیعه.
| أسرار الحكم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبزواری، هادی بن مهدی (نویسنده)
شعرانی، ابوالحسن (مقدمه‌نويس) ميانجي، ابراهيم (مصحح) |
| ناشر | اسلاميه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1388ش. |
| چاپ | چاپ چهارم |
| شابک | 978-964-481-209-5 |
| موضوع | فلسفه اسلامي |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | / 1228 BBR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر از کتاب‌هاى بین رشته‌اى است که چهار دانش فلسفه، عرفان، کلام و فقه را در دو بخش حکمت نظرى و حکمت عملى سامان داده است. در بخش حکمت نظرى، بر اساس معتقدات شیعه و با مشربى عرفانى - فلسفى از مباحث متداول کلام اسلامى شامل خداشناسى، صفات و افعال خدا، خودشناسى و معارف نفس، معادشناسى و نبوت و امامت بحث شده و در بخش حکمت عملى، اسرار و حکمت‌هاى عبادات بیان گردیده است.
به‌عبارت‌دیگر، «همچنان که خود مؤلف نیز تصریح کرده و از نام اصلی و کامل کتاب نیز پیداست، این کتاب، نگاشته‌ای است عقلی و برهانی در باب مبدأ و معاد، با گرایش اندیشه‌های شیعی که چاشنی‌های حکمی شورگسترانه و بازیافت‌های عارفانه آن کم نیست؛ کما اینکه ادبیات آن نیز در حد خود مایه‌ور است و مشتمل بر نکته‌ها و ابیاتی جان‌نواز. ضمن اینکه از دانش‌های نقلی چون فقه و حدیث نیز در خلاله‌های کتاب، موارد معتنابه مشاهده می‌شود»[۱].
نسخه حاضر از این کتاب، با مقدمه و حواشی میرزا ابوالحسن شعرانی و به تصحیح و تعیین آیات قرآنی آن توسط سید ابراهیم میانجی، توسط انتشارات اسلامیه، به چاپ رسیده است. در بخشی از مقدمه علامه شعرانی بر کتاب آمده است: «اما بعد چنین گوید بنده فانی ابوالحسن بن محمد بن غلامحسین، المدعو بالشعرانی - أصلح الله باله - که هنگام تتبع کتب عقلی بر بعض مؤلفات معروف از جمله شرح منظومه و أسرار الحكم تألیف حکیم متأله وارث علوم المتقدمين أستاد الفلاسفة المتأخرين العارف الزاهد الفقيه الماجد الساعي لإرشاد الساري والسالك في سبيل الباري الحاج مولی هادي السبزواري - قدس الله نفسه الزكية - به رسم تعلیق و تذکار اوراقی چند پراکنده سیاه کرده بودم و در نظر بعضی دوستان توضیح پاره مطالب حکمی را مفید می‌آمد و پیوسته مترصد جمع و تدوین بودم، اما اشتغال طولانی به تتبع تفاسیر و احادیث و عوائق گوناگون، مانع آمد تا اکنون که جناب آقای حاجی سید اسماعیل کتابچی - وفقه الله - و اخوان کرام او که در نشر و ترویج کتب علمی و دینی مقام ارجمندی از نیاکان و اسلاف خود میراث برده‌اند، درصدد تجدید طبع أسرار الحكم برآمدند، به ترغیب و تحریص ایشان، مناسب دیدم مقداری از آن اوراق پراکنده که به فهم غالب مردم نزدیک‌تر باشد با مقدمه در شرح حال مؤلف و مقام شامخ حکمت در آغاز کتاب و ذیل صفحات بگنجانم و غرض من در این، توضیح و اصلاح است نه رد و اعتراض و نه بیان نظر خود، مگر گاهی بر سبیل اشاره؛ والله الموفق وهو المعين»[۲].
این نسخه با عنوان «أسرار الحكم»، توسط انتشارات اسلامیه (اخوان کتابچی) در تهران چاپ شده و نسخه دیگری نیز از کتاب در دسترس است که با عنوان کامل‌تر «أسرار الحكم في المفتتح والمختتم»، با مقدمه منوچهر صدوقی سها و تصحیح و ویرایش کریم فیضی، توسط انتشارات مطبوعات دینی در سال 1383ش، در قم با قطع وزیری و به تیراژ 3500 نسخه به چاپ رسیده است.
در نسخه مطبوعات دینی این اثر، مقدمه‌اى به قلم صدوقى سها و مقدمه‌اى از کریم فیضی (مصحح) در مقایسه میان دو نظام شناختى شرق و غرب و اهمیت سبزوارى در توسعه نظام شناختى شرق چاپ شده است و در نسخه انتشارات اسلامیه، مقدمه علامه شعرانی در شرح حال ملا هادی سبزواری و مقام شامخ حکمت.
نسخه انتشارات اسلامیه، به تصحیح سید ابراهیم میانجی رسیده است.
فهرست مطالب، در نسخه انتشارات اسلامیه در انتهای کتاب آمده و فهرست مطالب نسخه مطبوعات دینی در ابتدای آن. البته در نسخه انتشارات اسلامیه، فهرست مطالب بسیار مبسوط‌تر از نسخه انتشارات مطبوعات دینی است، ولی به نظر می‌رسد فهرست مطالب نسخه مطبوعات دینی، در عین مختصرتر بودن، از استحکام ساختاری بهتری برخوردار است؛ هرچند اشتباهی در ذکر مجلد اول و دوم (که هر دو در یک جلد گنجانده شده)، در فهرست مطبوعات دینی وجود دارد و آن این است که عنوان هر دو مجلد را «حکمت عملیه» ذکر کرده است؛ درحالی‌که مجلد اول در حکمت نظری و مجلد دوم در حکمت عملی نوشته شده است[۳].
درهرحال، نسخه مطبوعات دینی، در پایان کتاب، شامل فهرست اعلام و کتابنامه تحقیق هم هست که این موارد در انتشارات اسلامیه (به رسم بیشتر کتاب‌های قدیمی) وجود ندارد. همچنین تاریخ نشر نسخه مربوط به انتشارات اسلامیه، دانسته نیست و تنها می‌توان با نگاه به صفحه پایانی مطالب کتاب، پیش از ذکر فهرست مطالب، تاریخ فراغت ملا هادی سبزواری از تألیف کتاب در سال 1286ق و اتمام تصحیح و تعیین آیات کتاب، توسط سید ابراهیم میانجی در ماه ربیع‌الاول سال 1380ق، را به دست آورد[۴].
نسخه انتشارات مطبوعات دینی، به‌لحاظ فونت و نحوه انتشار، بهتر از نسخه انتشارات اسلامیه است که البته این چیز غریبی هم نیست؛ چراکه در زمان متأخرتر و با امکانات بهتری چاپ شده است. البته از پاورقی‌های مفصل‌تر این انتشارات نیز نباید گذشت که حاصل زحمت یک استاد فلسفه، یعنی دکتر کریم فیضی است. در صفحات 42 تا 44 نسخه حاضر (انتشارات اسلامیه) به‌ترتیب، رونوشت تصاویری از ملا علی نوری، ملا هادی سبزواری و آیت‌الله ابوالحسن شعرانی، آورده شده که البته تصاویر ملا علی نوری و ملا هادی سبزواری حالت نقاشی دارد و تصویر آیت‌الله شعرانی، عکس است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- سبزواری، ملا هادی، «أسرار الحكم في المفتتح والمختتم»، با مقدمه منوچهر صدوقی سها و تصحیح و ویرایش کریم فیضی، چاپ اول، مطبوعات دینی، قم، 1383ش.