معارف قرآن
| نام کتاب | معارف قرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمایندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 65/2 /م6 1387ب |
| موضوع | قرآن - راهنمای آموزشی |
| ناشر | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، اداره آموزش های عقيدتی سياسی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | 4196 |
معرفى اجمالى
«معارف قرآن»، مجموعه كتب شش جلدى است به قلم گروهى از نويسندگان كه توسط پژوهشكده تحقيقات اسلامى نمايندگى ولى فقيه در سپاه تهيه شده است. احمد حيدرى، جعفر وفا، قدرت‌الله فرقانى و ابوالفضل علامى از جمله كسانى هستند كه در تأليف اين مجموعه نقش داشته‌اند.
آشنايى اجمالى دانشجويان با قرآن مجيد و به‌يادسپارى مطالب، از جمله اهداف تدوين اين متن آموزشى، دانسته شده است.
ساختار
كتاب، در شش جلد تدوين شده است كه در آنها به ترتيب سوره‌هاى زير مطالعه شده است:
1. سوره‌هاى حمد، بقره و آل عمران؛
2. سوره هاى مائده، انعام و اعراف؛
3. سوره‌هاى توبه، يونس، هود، يوسف، رعد و ابراهيم؛
4. سوره‌هاى كهف، مريم، طه، انبياء، حج، مؤمنون، نور، فرقان، شعراء و نمل؛
5. سوره‌هاى قصص، عنكبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب، سبأ، فاطر، يس، صافات، ص، زمر، مؤمن و فصلت؛
6. شيوه ارائه مطالب در جلد ششم بر مبناى جزءهاى قرآن كريم انجام گرفته و به ترتيب جزءهاى 25 تا سيم قرآن كريم بررسى شده است.
در هريك از فصول كتاب، نخست فشرده مطالب هر سوره آمده، سپس برخى از آيات آن به‌صورت انتخابى مورد بحث قرار گرفته است و در انتهاى هر فصل نيز تعدادى سؤال مطرح شده است.
گزارش محتوا
مطالب جلدهاى مختلف كتاب به‌اختصار عبارت است از:
1. اولين سوره‌اى كه در كتاب ذكر شده است سوره حمد است. نام‌هاى متعدد اين سوره، مفاهيم الفاظ و معناى عبادت و صراط مستقيم، از جمله مباحث مطرح‌شده در باره اين سوره است. در ادامه، سوره بقره مورد مطالعه قرار گرفته كه خلقت انسان، داستان زندگى بنى اسرائيل و حضرت ابراهيم و نيز احكام فقهى و عملى زندگى مسلمانان از جمله موضوعات اين سوره است. سوره آل عمران در آخر مورد بررسى قرار گرفته است؛ مجموع اين سوره يك هدف را تعقيب مى‌كند و آن دعوت مؤمنان به توحيد كلمه است (جلد اول، صفحه 15 به بعد).
2. تأكيد بر وفاى به عهد و پايدارى به ميثاق‌ها، بحث از امامت و رهبرى پس از پيامبر، بحث‌هايى در باره اهل كتاب از جمله موضوعات مطرح‌شده در سوره مائده است.
با توجه به اينكه سوره انعام در مكه نازل شده، بيشتر بحث آن پيرامون مسائل اعتقادى است و توحيد، خالقيت و مدبريت حق را با آوردن نمونه‌هاى فراوان، بيان فرموده و مشركان را به توحيد دعوت كرده است. در آغاز سوره اعراف، به مسئله مبدأ و معاد و مورد سؤال قرار گرفتن همه مردم، حتى پيامبران در روز قيامت پرداخته شده است، سپس داستان خلقت آدم(ع) و سجده ملائكه و سرپيچى شيطان را متذكر گرديده و دشمنى شيطان با آدم را به همه انسان‌ها يادآورى مى‌نمايد. در ادامه، به سكونت آدم در بهشت، فريب خوردن او از وسوسه‌هاى شيطانى، خروج از بهشت و... اشاره دارد (جلد دوم، صفحه 17 به بعد).
3. اين جلد از كتاب در شش فصل به شش سوره از قرآن پرداخته است. در فصل ششم آن، معارفى از سوره ابراهيم بيان شده است كه در ابتداى آن مى‌خوانيم: «سوره ابراهيم كه در مكه نازل شده و داراى 52 آيه مى‌باشد، مجموعه‌اى است از مبدأ و معاد، پندها، موعظه‌ها و سرگذشت‌هاى عبرت‌انگيز اقوام پيشين چون قوم عاد و ثمود...» (جلد 3، ص 111).
4. در اين جلد در هفت فصل، ده سوره از قرآن كريم مطالعه شده است. فصل دوم به سوره «طه» اختصاص دارد. اين سوره در مكّه نازل شده و 135 آيه دارد. اين سوره، با خطاب به پيامبر(ص) آغاز شده و با خطاب به آن حضرت پايان يافته است. غرض اين سوره تذكر، از راه بيم دادن است؛ ازاين‌رو، آيات ترساننده‌اش بر آيات مژده‌دهنده‌اش غلبه دارد، داستان‌هايى را ذكر مى‌كند كه بيانگر هلاكت طغيانگران و تكذيب‌كنندگان آيات خداست، حجت‌ها و دلايل روشنى در بر دارد كه عقل هركس را به اعتراف به يگانگى خدا و پاسخگويى به دعوت حق وامى‌دارد و با يادآورى قيامت و جايگاه‌هاى وحشتناك آن و حال نكبت‌بار مجرمان و زيانكار بودن ظالمان ختم مى‌شود (جلد 4، ص 43).
5. در مقدمه اين جلد مى‌خوانيم: «جزوه حاضر - كه در هفت فصل تدوين يافته - كوشيده است دورنمايى از 14 سوره قرآن (سوره‌هاى قصص تا فصلت) را در اختيار خوانندگان محترم قرار دهد؛ نخست فشرده مطالب هر سوره را بيان كرده، سپس گلچينى از آيات آن را به بحث نهاده است. هدف از آن نيز - كه در حد يك واحد آموزشى خلاصه شده - آشنايى اجمالى دانشجويان عزيز با سوره‌هاى يادشده است (جلد 5، ص 14).
6. در جلد ششم معارف قرآنى كه مى‌توان از شش جزء آخر قرآن برداشت نمود، به ترتيب اجزاء بيان شده است؛ به‌عنوان مثال در جزء 25، سوره‌هاى شورى، زخرف، دخان و جاثيه ذكر شده است. در ابتدا مكى و مدنى بودن هر سوره و تعداد آيات آن و سپس عنوان مطالب مطرح‌شده در هر سوره ذكر شده است، پس از آن با توجه به آيات منتخبى از اين سوره‌ها معارفى كه مى‌توان استخراج نمود، مورد بحث قرار گرفته است (جلد 6، ص 17).
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى هر جلد از كتاب و فهرست منابع در انتهاى جلد ششم آمده است. در پاورقى كتاب، آدرس آيات و روايات و نيز منابع مطالب ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب معارف قرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور