الأخبار الطوال
اخبار الطوال، از نخستين آثارى است كه در تاريخ عمومى اسلام و ايران نگاشته شده است. مؤلف تحت عناوين و سرفصلهاى تاريخى به تبيين حوادث پرداخته، و بدون ذكر سلسله اسناد در نقل حوادث، سعى در بدست دادن متنى يكدست و برگزيده از اخبار تاريخى كرده است. دينورى از نقل حوادث بگونه تقطيع شده پرهيز كرده و چون به موضوعى تاريخى مى‌پردازد، آن را دنبال كرده و به پايان مى رساند بدين ترتيب اثر او بر پايه شيوه موضوعى نگارش يافت، نه بر اساس سالشمار.
| نام کتاب | الأخبار الطوال |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | شیال، جمال‌الدین (مراجعه)
عامر، محمد عبدالمنعم (محقق) دینوری، احمد بن داود (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DS 35/63 /د9الف3 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - متون قدیمی تا قرن 14
ایران - تاریخ - پیش از اسلام - متون قدیمی تا قرن 14 تاریخ جهان |
| ناشر | الشريف الرضي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1373 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2347AUTOMATIONCODE |
دينورى از منابع خويش ياد نكرده و تنها در مواردى از برخى از راويان مانند هيثم بن عدى سخن گفته است.
اخبار الطوال با شرح زندگى فرزندان آدم (ع) آغاز و با مرگ معتصم (سال 227) پايان مى‌يابد.
کتاب داراى سه رشته حوادث عمده به شرح زير مى‌باشد:
1- رشته نخست شامل مطالبى در مورد آدم (ع) و فرزندان نخستين او و پيامبرانى همچون ادريس و نوح و هود و ابراهيم و اسماعيل (ع) و بنى اسرائيل و پادشاهى داود و سليمان (ع) تا ظهور عيسى (ع) است.
2- رشته دوم شامل شرح حال و سرگذشت پادشاهان ايران و روم است.
3- بخش اخير آن تاريخ اسلام است كه از پيكارهاى اعراب و ايرانيان در دوره خلافت عمر شروع و تا پايان خلافت معتصم (متوفى 227) ادامه مى‌يابد.
دينورى درباره سيره و مغازى رسول خدا (ص) سخنى نگفته و تاريخ اسلام را با فتح ايران آغاز كرده است، اين امر نشانگر آن است كه وى صرفا قصد ارائه اخبار مربوط به ايران را داشته است بدين ترتيب تكيه دينورى در اخبار الطوال بر تاريخ ايران بوده و تاريخ خلفاى نخست را تا آن اندازه كه به ايران و فتح شهرهاى آن ارتباط داشته آورده است. دربخشهاى نخست کتاب نيز كه به تاريخ شعوب و ملل مجاور پرداخته، تنها از باب معاصرت آنان با پادشاهان ايرانى و ارتباطشان با ايران است.
گرايش نسبى به عنصر ايرانى در اخبار الطوال به وضوح مشهود است، اما اين گرايش به حدى نيست كه دينورى را به ورطه شعوبيگرى بكشاند، عنايت وى به تاريخ ايران سبب شده تا کتابش مأخذ مهمى براى تاريخ ايران باشد، از ميان رخدادهاى تاريخ اسلام، وى از تحولات عراق كه با جنبشهاى شيعى ارتباط وثيقى دارد، مانند جنگهاى امام على (ع)، واقعه كربلا، قيام مختار و جنبش عباسيان با تفصيل بيشترى سخن گفته است.
دينورى با آنكه تا سال 283 ه. زنده بوده، از پرداختن به حوادث مربوط به زمان خود كه آنها را درك كرده، خوددارى كرده و گزارش حوادث را تا زمان معتصم عباسى متوفى در 227 (55 سال قبل از وفات دينورى) آورده است.
تصحيح و ترجمه کتاب
کتاب اخبار الطوال را آقاى عبدالمنعم عامر تحقيق و به چاپ سپرده است.
آقاى دكتر محمود مهدوى دامغانى نيز کتاب را به فارسى ترجمه كرده است.