آفتاب در مصاف

آفتاب در مصاف؛ علل و ابعاد حادثه عاشورا، برگرفته از بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی) در دوره‌ای 33 ساله (از سال 1357 تا 1390 هجری شمسی) است که واقعه سرنوشت‌ساز قیام و شهادت حضرت امام حسین(ع) و نتایج آن را از ابعاد گوناگون به صورت مستند، تحلیلی و کاربردی تبیین و تشریح می‌کند.

آفتاب در مصاف
پدیدآوران	خامنه‌ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) موسسه‌ی فرهنگی حدیث لوح و قلم (سایر)
عنوان‌های دیگر	علل و ابعاد حادثه‎ی عاشورا برگرفته از بیانات حضرت آیت الله العظمی خامنه‎ای (مد ظله العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی
ناشر	خبرگزاری فارس
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1392ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-2951-77-2
موضوع	خامنه‎ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران ، 1318 - - نظریه درباره‎ی عاشورا - خامنه‎ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران، 1318 - - پیامها و سخنرانیها - عاشورا - واقعه کربلا، 61ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ع2ف7 1692 DSR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• کتاب حاضر، بی تردید بسیار ارزشمند و تأثیرگذار است زیرا در قالب کتاب مرجع، به گونه‌ای سامان یافته است که بتواند مبنای پژوهش محقّقان حوزه تاریخ اسلام و تشیع گردد و به‌خصوص آنان را در زمینه تحلیل صحیح واقعه سرنوشت‌ساز قیام و شهادت حضرت امام حسین(ع) و نتایج آن یاری رساند تا پژوهشگران بتوانند تحلیل‌های جامعتر، کاملتر و ثمربخش‌تری عرضه کنند.

1. با بررسی‎های صورت گرفته، به نظر رسید بهترین روش برای تدوین این مجموعه، «تنظیم تمام مطالب بر اساس سیرِ زمانی بیانات» است. برخى از ويژگى‌هاى اين روش عبارتند از:
   1. عدم تقطيع مطالب و در نتيجه، جلوگيرى از ابهام در متن؛
   2. آگاهى از سير زمانى ديدگاه‌هاى حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی)؛
   3. جلوگيرى از حذف مواردى كه ممكن است تكرارى به نظر بيايند.
2. در روند تدوين اين كتاب، نكات زير مورد توجه و دقت بوده است:
   1. استخراج بيانات و نوشتارها به دو شيوه‌ى «مطالعه‌ى صفحه به صفحه» و «جستجوى لفظى»؛
   2. تدوين براساس سير زمانى مطالب ارائه شده در كلام و قلم حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی)؛
   3. عنوان‌گذارى محتوايى عبارات، كه نشان‌دهنده‌ى شاكله‌ى اصلى مطالب باشد؛
   4. چكيده نويسى تمام مطالب مهم در حاشيه، كه اين كار در سرعت دسترسى پژوهشگران به محتوا بسيار مؤثّر خواهد بود؛
   5. استخراج چهارچوب بيانات و نمودار درختى محتوا به شيوه‌ نمايه‌ معكوس بر مبناى چكيده‌هاى تهيه شده از متن بيانات و ارائه در قالب فهرست تفصيلى؛
   6. نمايه‌سازى، كه از جمله بهترين و مؤثرترين روشهاى اطلاع‌رسانى به مخاطب است. كه معمولا: در اين گونه آثار مغفول مانده است. در اين مجموعه از نمايه‌هاى مختلف استفاده شده كه در پايان كتاب ارائه شده است.
   7. نشانى‌هايى كه در پاورقى آمده، مستندات قرآنى، روايى و تاريخى است به بخشى از مستندات تاريخى كه جنبه‌ى تحليلى دارد، پراخته نشده است. شيوه‌ى انتخاب منابع در پاورقى‌ها نيز بدين صورت بوده است كه در موضوعات تاريخى، يك منبع شيعى، يك منبع سنى و نيز «بحار الانوار» به عنوان كتاب مرجع در دسترسى، به ترتيب تقدم قرنى و زمانى اين منابع ذكر گرديده و در موضوعات روايى، به كتاب‌هاى معتبر روايى استناد داده شده است.
   8. در ابتداى كتاب، فهرست عناوين به همراه فهرست اجمالى كه ارجاع به فهرست تفصيلى است، به منظور توجه دادن مخاطب به ساختار موضوعى اثر درج گرديده و فهرست تفصيلى و ساير فهرستها، در انتهاى كتاب آورده شده‌اند.
   9. فهرست تفصيلى اين اثر مشتمل بر شش بخش كلّى با عناوين «كليّات»، «امام حسين عليه‌السّلام»، «عاشورا»، «ياران عاشورا»، «دشمنان عاشورا» و «زيارات و ادعيه» است.
   10. نكته‌ى حائز اهمّيّت در مورد اين فهرست، آن است كه فصل‌بندى به دست آمده در تمامى سطوح، مشتمل بر سرشاخه‌ها، زيرشاخه‌ها و نمايه‌هاى بالادستى در چند سطح، تماما از محتواى بيانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی) در موضوع امام حسين عليه‌السّلام استخراج گرديده‌اند. توضيح آنكه پس از چكيده‌نگارى تمام محتواى كتاب، نمايه‌هاى بالادستى چكيده‌ها در چند مرحله به دست آمده و در بالاترين سطح به سرشاخه‌هاى شش گانه‌ى فوق منتهى شده‌اند.
3. نكته‌ى ديگر آن است كه در روند استخراج چهارچوب بيانات، برخى از چكيده‌ها با نمايه‌هاى بالا دستى خود ارتباط صريح و بيّنى داشتند. بنابراين در ذيل نمايه‌ى مربوط درج شدند، ولى برخى از چكيده‌ها داراى ارتباط مفهومى صريح با نمايه‌ى بالادستى خود نبودند، بلكه نسبت به برخى از چكيده‌هاى بيّن، حالت مقدّمى داشتند يا نتيجه‌ى مفهوم برخى از اين چكيده‌ها به حساب مى‌آمدند و يا به طور مطلق با نمايه‌ى بالا دستى خود ارتباط غير صريح (التزامى يا تضمينى) داشتند.
4. در مواردى كه چكيده‌ى مورد نظر مقدّمه‌ى چكيده‌هاى بعدى باشد - قبل از آن علامت ** درج شده است؛
5. اگر چكيده‌ى مورد نظر، نتيجه‌ى چكيده يا چكيده‌هاى ما قبل باشد، قبل از آن علامت *** درج شده است؛
6. و اگر چكيده‌ى مورد نظر با نمايه‌ى بالادستى خود ارتباط غير صريح دارد (و در عين حال هيچ يك از مورد فوق يعنى مقدّمه يا نتيجه هم نباشد) قبل از آن علامت * درج شده است.
7. در ابتدای کتاب، فهرست عناوین به همراه فهرست اجمالی که ارجاع به فهرست تفصیلی است، به منظور توجه دادن مخاطب به ساختار موضوعی اثر درج گردیده و فهرست تفصیلی و سایر فهرستها، در انتهای کتاب آورده شده‎اند. این مجموعه، تمام مطالب مرتبط را از سال 1357 تا سال 1390 هجری شمسی در خود جای داده است.
8. زمینه ها و تحلیل قیام، اهداف قیام، ویژگیها، درسها و عبرتهای قیام، تحریفات عاشورا، وظایف و بایسته‌های تشکیل مجالس حسینی از موضوعات مهم مطرح‌شده در این کتاب است.

ساختار و محتوا

• کتاب حاضر شامل مقدمه و متن اصلی است:
• مقدمه ناشر: به معرفی اهداف و روش و چگونگی‌های تنظیم و نشر کتاب حاضر می‌پردازد.
• متن اصلی: شامل بیانات بیداری‌بخش امام خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی) در دوره‌ای 33 ساله در جهت تبیین و تحلیل جامع قیام الهی و تاریخی حضرت سیّدالشهداء(ع) می‌شود. اولین سخن، در تاریخ هشتم آبان 1357ش و آخرین در ششم آذر 1390ش. بیان شده است.
• متن اصلی 6 بخش دارد:

1. «كليّات»: مباحث اين بخش را مى‌بايست با نگاه مقدّمى و پيش‌درآمد بر مباحث بخشهاى آتى مورد ارزيابى و دقّت نظر قرار داد. در واقع، اين بخش مشتمل بر مباحث مقدّماتى مربوط به موضوع حضرت امام حسین(ع) است، كه عموما در بيانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی) به عنوان مقدّمه‌ مباحث اين موضوع طرح گرديده‌اند. طبيعى است كه برخى از مطالب ابن بخش، ارتباط صريح‌ترى نسبت به ساير مطالب اين قسمت با موضوع كتاب دارند.
2. «امام حسين عليه‌السّلام»: مباحث اين بخش، مشتمل بر كليّه‌ى مباحث حسينى غير از واقعه‌ى عاشورا است. بنابراين، زير شاخه‌اى مانند درسهاى حسينى در اين بخش با زيرشاخه‌هاى درسها در ذيل سرشاخه‌ى عاشورا متفاوت است؛ با اين توضيح كه در اينجا درسهاى حسينى منهاى عاشورا مدّ نظر است. بديهى است كه زندگانى سيّدالشّهداء عليه‌السّلام منهاى واقعه‌ى عاشورا با ملاحظه‌ى جايگاه والاى حضرت و امامت ايشان، سرشار از درسهاى فراوان است كه در اين زيرشاخه سعى شده مباحث مربوطه اين مقوله رصد و جمع‌آورى گردد.
3. «عاشورا»: اين بخش، قسمت عمده‌ى محتواى كتاب را در برمى‌گيرد، كه به لحاظ محتوايى تمامى مباحث مربوط به قيام سيّدالشّهداء عليه‌السّلام را شامل مى‌شود.
4. «ياران عاشورا»: در اين بخش، مطالب مربوط به برخى از ياران عاشورا كه به طور نسبى داراى حجم قابل توجّهى بوده، درج شده‌اند. بديهى است كه در خلال بيانات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی)، نام برخى ديگر از اصحاب نيز برده شده، ولى از آنجا كه حجم محتواى مربوط به آنها كم و در عين حال فاقد ارتباط بيّن با موضوع اثر يا عنوان ابن بخش (ياران عاشورا) بوده، از درج آنها در اين قسمت صرف‌نظر گرديده است.
5. «دشمنان عاشورا»: اين سرشاخه با سرشاخه‌ى عاشورا تقابل دارد، چرا كه اكثريّت قريب به اتّفاق مباحث ذيل سرشاخه‌ى عاشورا، ناظر به جبهه‌ى حق است. بنابراين، سرشاخه‌ى دشمنان عاشورا ذيل سرشاخه‌ى عاشورا نمى‌گنجد و همين تقابل، موجود جدا شدن بحث دشمنان از بحث عاشوراست.
6. «زيارات و ادعيه»: برخى از مباحث ذيل اين سرشاخه، در ذيل عنوان عاشورا نمى‌گنجد، لذا از آن جدا شده است. در واقع، در انتخاب بين اينكه بحث زيارات و ادعيه بين سرشاخه‌هاى ديگر (عاشورا و امام حسين عليه السّلام) توزيع گردد يا جداگانه به طور منسجم و يك جا آورده شود، چون بحث زيارات و ادعيه، آنقدر خصوصيّت و اهمّيّت دارد كه بتوان جداگانه به آن پرداخت، بنابراين به طور مجزا طرح شده است.

نمونه مباحث

• 8/ آبان / 1357ش «انقلاب اسلامى؛ فرصتى براى عاشورايى شدن»: ما چند سال به حادثه‌ى عاشورا نگاه كرديم، گفتيم: «يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً» چقدر ما از دور، حسين‌ بن‌على (عليه‌السلام) را تماشا كرديم؛ چقدر از دور، دستى بر آتش گرفتيم؛ چقدر آرزو كرديم در خطّ اسلام مي‌بوديم، همّت مي‌كرديم، كمك مي‌كرديم و فداكارى ميكرديم. آيا وقت آن نرسيده است كه ما همه‌ى آن آرمانها و آرزوها را در خود تجربه كنيم، ايمان خود را بيازماييم، موضع درست خود را در اين طبقه‌بندى و گروه‌بندى پيدا كنيم‌؟
• 6 / آذر / 1390ش «برخی از خصوصیات مهمّ عاشورا» ... برجسته‌ترين و نمايان‌ترين خصوصيّت عاشورا، همين فداكارى و شهادت است؛ ولى در ماجراى عاشورا، حقايق ديگرى هم وجود دارد. از آغاز حركت از مدينه، بذر معرفت پاشيده شد - اين يكى از خصوصيّات حادثه‌ى عاشوراست - بذر بصيرت پاشيده شد. اگر مردمى، امّتى از بصيرت برخوردار نباشند، حقايق گوناگون، كار آنها را اصلاح نخواهد كرد؛ گِره از مشكلات آنها گشوده نخواهد شد. بنابراين؛ اخلاص، موقع‌شناسى، پاشيدن بذر يك حركت فزاينده‌ى تاريخى، از خصوصيّات مهمّ عاشوراست.

ماجرا فقط در ظهر عاشورا تمام نشد؛ در واقع از ظهر عاشورا يك جريانى در تاريخ شروع شد، كه همچنان رو به افزايش و گسترش است. بعد از اين هم همين خواهد بود. امام حسين (عليه السلام) براى اعلاى كلمه‌ى حق و براى نجات خلق، همه‌ى داشته‌هاى خود را به ميدان آورد. اين برخى از خصوصيّاتى است كه انسان به طور كلّى در ماجراى عاشورا ميتواند ببيند و نشان بدهد.

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.