تذكرة الخواص
تذكرة الخواص من الأئمة في ذكر خصائص الأئمة، نوشته يوسف بن قزاوغلى مشهور به سبط ابن جوزى، از مشهورترين عالمان اهل سنت قرن هفتم هجرى قمرى است.
| نام کتاب | تذكرة الخواص |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تذکره خواص الامه فی معرفه الائمه الاثنی عشر (ع)
تذکره سبط ابن الجوزی |
| پدیدآورندگان | ابن جوزی، یوسف بن قزاوغلی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 36/5 /الف2ت4 1376 |
| موضوع | ائمه اثناعشر - احادیث
ائمه اثناعشر - سرگذشت نامه علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. |
| ناشر | الشريف الرضي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1376 هـ.ش یا 1418 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 2523 |
«تذكرة الخواص» از جمله آثار حديثى اهل سنت بشمار مى‌رود و بناى نويسنده بر آن بوده كه اخبار را به‌صورت مسند ذكر كند.
از اين كتاب به‌گونه‌هاى مختلف نام برده شده است:
«تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة»؛ «تذكرة الخواص من الأمة في ذكر خصائص الأئمة»؛ «تذكرة خواص الأمة في معرفة الأئمة»؛ «مناقب» و «مناقب على(ع)».
مصحح كتاب، عنوان اول را برگزيده و در مقدمه نويسنده هم همين عنوان ضبط شده است.
كتاب، مشتمل است بر ترجمه مؤلف، مقدمه و دوازده باب.
باب اول، نسب امام على (ع) و نام، كنيه، صفت، پدر، مادر، برادران و خواهران او.
باب دوم، فضايل امام على (ع). پس از ذكر آيات نازل در شأن آن حضرت، احاديث مشهور و متواتر در فضيلت حضرت ذكر شده است.
باب سوم، فرزندان آن حضرت. به نظر نويسنده، آن حضرت داراى 14 پسر و 19 دختر بوده است.
باب چهارم، خلافت امام على (ع). عمده اخبار اين بخش به سه جنگ مهم در دوران خلافت امام(ع)؛ يعنى جمل و صفين و نهروان اختصاص دارد.
باب پنجم، ورع امام على (ع) و زهد و خوف و عبادت او. نظر به اينكه زهد و عبادت امام على (ع) از ويژگى‌هاى بارز حضرت است، يك باب به اخبار اين دو امر اختصاص يافته است.
باب ششم، منتخباتى از سخنان امام(ع) است. ابتدا چند خطبه آمده و سپس سخنان ديگر آن حضرت در موضوعات مختلف گرد آمده است.
باب هفتم، شهادت امام على (ع). در اين باب، چگونگى شهادت، ميراث حضرت، واليان حضرت هنگام شهادت، انگشتر، موالى، مسانيد و همسران حضرت، تبيين شده است.
باب هشتم، شرح حال امام حسن(ع). در اين باب فضايل امام حسن(ع)، اتفاقات پس از شهادت امام على (ع)، وفات امام حسن(ع)، فرزندان امام(ع) و معرفى چند تن از نواده‌هاى او آمده است.
باب نهم، شرح حال امام حسين(ع). اين باب بيشتر به زندگى سياسى امام حسين(ع) اختصاص دارد. پايان‌بخش اين باب، فصلى در مورد يزيد بن معاويه و جواز لعن او و بحثى درباره قيام مختار و انتقام خداوند از قاتلان امام حسين(ع) است.
باب دهم، شرح حال محمد بن حنفيه. پس از بيان برخى ويژگى‌هاى او، سخنان و چگونگى وفات و فرزندان او ذكر شده است.
باب يازدهم، شرح حال خديجه كبرى و حضرت زهرا(س). در اين باب فضايل اين دو شخصيت بزرگوار و چگونگى وفات آنها و نيز فرزندانشان بيان شده است.
باب دوازدهم، شرح حال بقيه امامان(ع). زندگى‌نامه مختصر نه امام باقى‌مانده در آخرين باب آمده است.
نسخه‌هاى تذكرة الخواص، نشان مى‌دهند كه نويسنده، كتاب خود را دو بار تحرير كرده است؛ به‌عبارت‌ديگر، پس از تأليف و نشر آن، كتاب را با ويرايش جديد نيز منتشر ساخته است و رابطه ميان دو تحرير، عموم و خصوص من وجه است. نسخه‌هاى ديگرى نيز از اين كتاب موجود است كه در واقع خلاصه آن مى‌باشد [۱].
پانويس
- ↑ ر.ك: خوش‌نژاديان، صديقه، ص188 و 119
منابع مقاله
1. متن كتاب.
2. خوش‌نژاديان، صديقه، «تذكرة الخواص»، مجله: كتاب‌هاى اسلامى، پاييز و زمستان 1384، شماره 22 و 23، به نقل از پايگاه مجلات تخصصى نور به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/473064 .