دیلمیان در گستره تاریخ ایران
دیلمیان در گستره تاریخ ایران، اثر پروین ترکمنی آذر (متولد 1330ش)، عضو هيئت علمى و رئيس پژوهشكده تاريخ پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى است. این کتاب به بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی مربوط به ظهور دیلمیان و تأسیس حکومتهای محلی آل زیار و آل بویه در گستره تاریخ ایران میپردازد و به عنوان یک منبع درسی برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد تاریخ تدوین شده است.
| دیلمیان در گستره تاریخ ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ترکمنی آذر، پروین (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | (حکومتهای محلی، آل زیار، آل بویه) |
| ناشر | سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-459-991-0 |
| موضوع | ایران - تاریخ - دیلمیان، 320 - 447ق. - ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 4ق. - ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 5ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 9د4ت 713 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب پس از یک مقدمه، در چهار بخش اصلی سامانیافته است که به ترتیب به سرزمین دیلم، خاندان آل زیار، خاندان آل بویه، و تشکیلات اداری، فرهنگی، تمدنی و اقتصادی دوره آل بویه اختصاص دارد.
سبک نگارش
نگارش کتاب بر اساس منابع علمی و مبنایی معتبر صورتگرفته و نویسنده در بخشهای مجزا، ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی حکومتهای دیلمی (بهویژه آل بویه و آل زیار) را مورد تجزیهوتحلیل قرار داده است[۱].
گزارش محتوا
بخش اول: سرزمین دیلم این بخش به معرفی سرزمین دیلم و پیشینههای تاریخی و فرهنگی دیلمیان میپردازد. محتوای این بخش شامل بررسی اوضاع جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی دیلم است. همچنین به نحوه ورود اسلام به این سرزمین و موقعیت مذهبی آن پرداخته شده است. در ادامه، حکومتهای محلی دیلم از جمله آل جستان و آل مسافر و نیز سرداران معروف دیلم که پیشزمینهای برای ظهور آل بویه و آل زیار فراهم کردند، موردبررسی قرار گرفتهاند[۲].
بخش دوم: آل زیار این بخش بهتفصیل تاریخ حکومت آل زیار را از آغاز تا انحطاط شرح میدهد. سرفصلهای این بخش شامل چگونگی بهقدرترسیدن مرداویج (از جمله سوابق شغلی و مهارتهای جنگی او)، تحلیل موقعیت سیاسی و فرهنگی منطقه تحت قلمرو آل زیار، و بررسی وضعیت جانشینان وی از جمله وشمگیر و قابوس است. در پایان این بخش، به فرهنگ و ادب در دوره زیاریان نیز اشاره شده است[۳].
بخش سوم: آل بویه این بخش مفصلترین بخش کتاب است و به تاریخ حکومت آل بویه میپردازد؛ از جمله نحوه شکلگیری این حکومت توسط فرزندان ابو شجاع و تقسیم آن به سهشاخه ری و جبال، فارس و عراق. محتوای این بخش، شامل چگونگی بهقدرترسیدن آل بویه، چگونگی متحدشدن حکومت آنان، دوره دوم حکومت عضدالدوله، بررسی وضعیت حکومت پس از مرگ عضدالدوله و نزاعهای میان برادران, و در نهایت سقوط حکومت آل بویه و وضعیت خلافت عباسی در آن دوران را شامل میشود. بهعنوانمثال، در این بخش، به عضدالدوله و بهاءالدوله و بازپسگیری قلمرو متحد آل بویه در فارس و عراق پرداخته شده است[۴].
بخش چهارم: تشکیلات اداری، فرهنگ و تمدن و اقتصاد در دوره آل بویه این بخش به بررسی میراث تمدنی و ساختار حکومتی آل بویه میپردازد. محتوای این بخش در سه فصل سامانیافته است. فصل اول به تشکیلات اداری شامل وزارت، دیوانها (دیوان خراج و رسائل و غیره) و سپاه و سپاهیگری اختصاص دارد. فصل دوم به جنبههای فرهنگی و تمدنی شامل علم و ادب، مذهب، و آثار و بناهای تاریخی میپردازد، و در فصل سوم، اوضاع اقتصادی در دوره آل بویه را تشریح میکند. در این بخش، توجه ویژهای به جنبههای سیاسی، نظامی، دیوانی، علمی، مذهبی و اقتصادی دوره آل بویه شده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.