دائرةالمعارف الحسینیة؛ ديوان القرن الثامن

ديوان القرن الثامن کتابی است از مجموعه «دائرةالمعارف الحسينية»، تألیف محمدصادق محمد الکرباسی (متولد 1366ق، در کربلا) فقیه، مفسر و مورخ معاصر عراقی مقیم لندن که در آن، با هدف ثبت و بررسی ادبیات مرثیه و مدح اهل‌بیت(ع) در قرن هشتم هجری، به گردآوری و تحلیل شعر حسینی سروده شده در آن دوره، پرداخته شده و به‌عنوان یک منبع جامع در این زمینه شناخته می‌شود.

دائرة المعارف الحسینیة
پدیدآوران	کرباسی، محمد صادق (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	دیوان القرن الثامن الهجری ‏6
ناشر	المرکز الحسيني للدراسات
مکان نشر	انگلیس - لندن
سال نشر	1421ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ش.13 /ک4د2 ۴۱/۷۵ BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز شده و مطالب به جمع‌آوری و دسته‌بندی اشعار قرن هشتم هجری بر اساس قافیه اختصاص‌یافته است.

سبک نگارش

سبک نگارش کتاب دارای ویژگی‌های اصلی زیر است:

1. تحلیل و توضیح: نویسنده به‌صورت مفصل به تحلیل و توضیح اشعار می‌پردازد؛ از جمله معانی لغوی، اشاره به آیات قرآنی، روایات، و نکات بلاغی.

گزارش محتوا

محتوای اصلی کتاب، مجموعه اشعار حسینی قرن هشتم هجری را از منظر جامع بررسی کرده و به ابعاد مختلف آن، از جمله شاعران، وضعیت آنها و دولت‌های حاکم در آن دوران می‌پردازد. در این کتاب بر اساس حروف قافیه دسته‌بندی شده‌اند و هر بخش به یک حرف قافیه خاص اختصاص دارد. به‌عنوان‌مثال: قافية الهمزة المكسورة: در این بخش، اشعاری مانند قصیده "عجباً" از علی بن مظفر وداعی (متوفی ۷16ق) آمده که در رثای امام حسین(ع) سروده شده است.

قافية الباء المضمومة: این قسمت شامل قصیده 34 بیتی "أين عيناك" (چشمانت کجاست؟)، سروده علی بن عبدالعزیز خلیعی(متوفی حدود 75) است که به بیان حزن و اندوه عمیق برای امام حسین(ع) و اهل‌بیت وی بعد از ایشان می‌پردازند. .

قافية التاء المكسورة: شامل قصیده‌ای به نام "الشهيد مخلد" (شهید جاودانه است) از علی بن عبدالعزیز خلیعی(متوفی حدود 750ق) است که بر جاودانگی شهدای کربلا تأکید دارد.

قافية الحاء المضمومة: در این بخش، قصیده "شرفي بكم وبمدحكم" از علی بن عبدالعزیز خلیعی(متوفی حدود 750ق) آمده که به توصیف رنج‌های امام حسین(ع) در روز عاشورا و اهل‌بیت وی در فاجعه بزرگ کربلا می‌پردازد.

قافية الدال المضمومة: این بخش شامل چندین قصیده است؛ از جمله قصیده "يتسارعون إلى القتال" از علی بن حسین حلی شفهینی که در قرن هشتم سروده شده و به مدح امام حسین(ع) و امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد.

قافية الشين المفتوحة: این بخش شامل قصایدی چون "ظلم الحسين أعظم فاحش" (ظلم بر حسین بزرگ‌ترین فاحشه است) از عمر بن مظفر معری است که یزید بن معاویه را تقبیح می‌کند.

قافية الكاف المكسورة: قصیده‌ای مانند "لهفي على الخد التریب" (اندوه و حسرت بر گونه‌های خاکی) از علی بن حسین شفهینی را در خود جای‌داده که بیانگر برخورد امت ظالم با عترت رسول‌الله(ص) است.

قافية اللام المضمومة: در این بخش، اشعاری مانند "أسماهم فخار" (آنها را فخر نامید) از علی بن عبدالعزیز خلیعی(متوفی حدود 750ق) قرار دارد که جنگ زار امام حسین(ع) و حوادث پیش‌آ‌مده بر اهل‌بیت آن حضرت را بیان می‌دارد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.