مناظره و تبلیغ
مناظره و تبلیغ، اثر محمدباقر شریعتی سبزواری (متولد 1319ش) که به منظور تدوین و آموزش قواعد، آداب و روشهای فنی مناظره، مجادله، مغالطه و خطابه نگاشته شده است تا بتوان از این مهارتها برای دفاع از حقایق دینی و عقلی بهره برد.
| مناظره و تبلیغ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شریعتی سبزواری، محمدباقر (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | فن مناظره، مجادله، مغالطه و خطابه |
| ناشر | بنياد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) ** مرکز الدراسات الوحدة العربیة |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-7428-77-4 |
| موضوع | اسلام - مناظرهها - سخنوری - سفسطه - مناظره |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش۴م۹ 228 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در یک جلد منتشر شده و شامل پنج فصل اصلی است: فصل اول: مبادی تصوریه و تصدیقیه مناظره، فصل دوم: جدل و مجادله (قواعد، شرایط آداب و مراحل آن)، فصل سوم: مغالطه، فصل چهارم: متون مناظرهها و فصل پنجم: سخنوری.
سبک نگارش
شیوه نگارش کتاب بر تلفیق مبانی نظری و عملی متمرکز است[۱]. نویسنده برای توضیح مطالب و تبیین اصول مناظره، از آیات قرآن و روایات اهلبیت(ع) بهعنوان مستندات علمی و اخلاقی بهره میبرد[۲]. همچنین، بخش قابلتوجهی از کتاب به ارائه مثالهای عینی و تاریخی از مناظرات مهم اسلامی و غیراسلامی اختصاصیافته است تا کاربرد عملی قواعد نشان داده شود[۳].
گزارش محتوا
فصل اول: مبادی تصوریه و تصدیقیه مناظره؛ این فصل به زیرساختهای نظری و عملی مناظره میپردازد. ابتدا به تعریف مناظره (لغوی و اصطلاحی) و تمایز آن با مفاهیم مشابه مانند جدل و سفسطه میپردازد. اهمیت و ضرورت مناظره در زندگی فردی و اجتماعی، بهویژه در عرصه سیاسی و دینی، بررسی میشود. همچنین، تاریخچه و پیشینه مناظره در ایران و اسلام، از جمله نقش ائمه اطهار(ع) در تداوم این سنت، موردبحث قرار میگیرد[۴].
فصل دوم: جدل و مجادله (قواعد، شرایط آداب و مراحل آن) این بخش به فن جدل و مجادله که از صنایع پنجگانه منطق است، اختصاص دارد. ابتدا تعریفی از جدل و مجادله ارائه شده و سپس خصوصیات «جدال احسن» در قرآن کریم، مانند هدف حقجویی و اخلاقی بودن، تبیین میشود. مراحل و آداب جدل، از جمله پرهیز از لجاجت و خصومت، پذیرش حق و تلاش برای روشنکردن حقیقت، بیان میگردد. نویسنده تأکید میکند که مجادله در اسلام مطلوب است، اما باید با هدف دفاع از حق و بهدوراز اهداف شخصی و غیرالهی انجام شود. همچنین، موارد و موانعی که جدال را از مسیر صحیح خارج میسازد (مانند جدالهای نامشروع یا مبتنی بر غرور و تعصب) شرح داده میشوند. این فصل شامل رهنمودهایی در زمینه روش مقابله قرآن در مجادله و همچنین مواردی از مجادله که باید ترک شوند، است[۵].
فصل سوم: مغالطه؛ این فصل به فن مغالطه یا سفسطه میپردازد که در لغت به معنای لغزاندن و در اصطلاح به استدلالی گفته میشود که نتیجه صحیح ندارد. ابتدا مغالطه از حیث لغوی و اصطلاحی تعریف شده و اجزای ذاتی و خارجی آن (مربوط به مقدمات قیاس) مشخص میشوند. انواع مغالطات، از جمله مغالطه در اشتراک لفظی (مانند استفاده از واژههای مشترک)، مغالطه در ایهام و مغالطه در نقلقول ناقص، موردبررسی قرار میگیرند. همچنین مغالطه در تفسیر نادرست و مغالطه توسل به جهل بهعنوان روشهایی برای فریب مخاطب شرح داده شدهاند. هدف از طرح این مباحث، آگاهیبخشی به مخاطب در مورد روشهای فریب و شناسایی عناصر مغالطه است[۶].
فصل چهارم: متون مناظرهها؛ این بخش کاملاً جنبه کاربردی دارد و مجموعهای از متون و گزارشهای مناظرات تاریخی را ارائه میدهد. این متون شامل مناظره پیامبر اکرم (ص) با فرق مختلف، احتجاجات امام حسن مجتبی(ع) در محضر معاویه و دیگران، مناظرات امام باقر(ع) با اشخاصی چون طاووس یمانی و قتاده و همچنین مناظرات امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) با مدعیان مختلف هستند. این مثالها برای نشاندادن نحوه بهکارگیری عملی قواعد مناظره و مجادله در ساحتهای کلامی، فقهی، و سیاسی انتخاب شدهاند[۷].
در آخرین بخش، مطالب ارزشمندی پیرامون سخنوری و اهمیت و ضرورت آن، تعریف خطابه، شرایط یک سخنور، مشخصههای اسلوب خطابه و... ارائه میشود[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.