موسوعة العلامة المرعشي

موسوعة العلامة المرعشی، مشتمل بر مجموعه آثار آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (1276-1369ش) است. در مجلدات سه‌گانه کتاب به ترتیب تراجم و سیر؛ رسائل و مقالات و مقدمات و تقریضاتی که بر کتاب‌ها نوشته، گردآوری شده است.

موسوعة العلامة المرعشي
پدیدآوران	مرعشی، شهاب‌الدین (نويسنده) مرعشی، محمود (اشراف) اسفندیاری، محمد (اهتمام) تقی‌زاده، حسین (اهتمام)
ناشر	مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1389ش - 1432ق - 2011م
چاپ	1
شابک	‎978-600-161-026-4
موضوع	اسلام - مجموعه‌‎ها - دانشمندان اسلامی - سرگذشت نامه - اسلام -- سرگذشت نامه - مجتهدان و علما - سرگذشت نامه - اسلام - مقاله‌‎ها و خطابه‌‎ها - حدیث - علم الرجال - حدیث - علم الدرایه - اسلام ‏-‏ کتاب شناسى - سفرنامه ها - نویسندگان اسلامی - کتاب شناسی
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	/م4م8 4/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب در سه جلد تدوین شده که جلد اول مشتمل بر مقدمه نویسنده و معرفی کتب تراجم و سیر؛ جلد دوم حاوی نامه‌ها و مقالات و جلد سوم نیز مشتمل بر مقدمات، تقریظات و ملاحظات نویسنده بر دیگر آثار است.

گزارش محتوا

جلد اول

این جلد از کتاب مشتمل بر تراجم گروهی از اعاظم و علما و سیره ایشان است که نویسنده در طول سال‌های طولانی نوشته است. برخی از این نوشته‌ها در طول حیات مبارکشان به طبع رسیده است و برخی به‌صورت خطی باقی‌مانده است.‏

نویسنده در ابتدای این جلد، کتاب «لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب» علی بن ابوالقاسم بیهقی (متوفی 565ق) را از مهم‌ترین آثار در علم رجال دانسته که در موضوع منحصربه‌فرد است. وی سپس به درخواست برخی از افاضل در نوشتن رساله‌ای در شرح‌حال بیهقی اشاره کرده که مورد اجابتش واقع می‌شود و نگارش آن را تحت عنوان «کشف الارتیاب فی ترجمة صاحب لباب الانساب و الاعقاب و الالقاب» آغاز می‌کند. او در اثبات اهمیت علم رجال در ابتدای این اثر قریب به دویست تن از مشاهیر علمای این علم را به ترتیب از قرن اول تا پانزدهم به‌اختصار معرفی می‌کند. اولین شخصیت در قرن اول عقیل بن ابی‌طالب(ع) برادر امیرالمؤمنین(ع) و آخرین ایشان در قرن پانزدهم سید شهاب‌الدین حسینی مرعشی نجفی است که شرح‌حال خویش را به مقدمه اثر دیگرش «المسلسلات» و «اعیان الشیعة» سید محسن امین عاملی (متوفی 1371ق) و دیگر آثار ارجاع می‌دهد.‏ پس در ادامه به شرح‌حال مؤلف لباب الانساب می‌پردازد و نسب او، سفرها، اعتقادات، اساتید، آثار، اشعار و مولد و وفاتش را به‌اختصار متذکر می‌شود.‏

دیگر شخصیتی از او در این جلد نام ‌برده ‌شده محمد علم‌الهدی (متوفی 115ق) فرزند ملا محسن فیض کاشانی (متوفی 1091ق) است. از خاندان او نوابغ و علمای بسیاری برخاسته‌اند که تراجم برخی در ادامه آمده است.‏ سپس در بخش دیگری از کتاب تحت عنوان «تکمیل» به یافتن اسامی عده ای از احفاد صاحب الوافی و فرزندش که در کتب و حتی سنگ قبر این خاندان یافته اشاره می‌کند و به حق تأکید می‌کنند که در کمتر خاندانی از اهل علم در بلاد ایران در کثرت علما و ادبا مثل این خاندان یافت می‌شود.‏

در یکی از صفحات کتاب تصویری از شجره‌نامه خاندان ملامحسن فیض کاشانی صاحب «الوافی» که نویسنده تصریح کرده با تعب و سختی از کتب و رسائل و الواح قبور و مانند آن گردآورده ارائه شده که ارزشمند است‏ .

از دیگر شخصیت‌های این کتاب سید فضل‌الله راوند حسنی (متوفی 531ق) ‏ است. همچنین شرح حال ابن صوفی (متوفی 460ق) نویسنده «المجدی فی انساب الطالبیین» ‏، شرح حال ملاعلی علیاری تبریزی (متوفی 1327ق) و بسیاری دیگر چون شرح حال و نسب آیت‌الله مدرس و نسب شریف امامزاده داوود از دیگر مطالب این جلد است‏. مؤلف اگرچه زندگی‌نامه خود را در برخی آثار مذکور به دیگر آثار ارجاع داده، اما در ادامه این جلد تحت عنوان «السیرة الذاتیة» به‌تفصیل زندگی‌نامه خود را نوشته و حتی اساتید خود در علوم مختلف را به تفکیک نام ‌برده است‏.

جلد دوم

این جلد با مطلبی با عنوان «اللآلی المنتظمة و الدرر الثمینة» آغاز شده است. اشاره به زندگی‌نامه مختصر علامه علی بن محمد بن مطهر حلی (648- 726ق)، اساتید، شاگردان، تألیفات وی به تفکیک علوم و... از جمله مباحث این جلد است‏. قاضی نورالله شوشتری (متوفی 1019ق) از دیگر شخصیت‌هایی است که شرح‌حالش و 140 اثر او نام برده شده است‏. این مقاله با تتمه‌ای حاوی چهار مستدرک از جمله مستدرکی بر شرح‌حال علامه حلی به پایان آمده است‏.

چهار سفرنامه به کربلا، سامرا، شیراز و اصفهان از دیگر مقالات است که حاوی اطلاعات بسیار ذی‌قیمتی رجالی، تاریخی و آثار و ابنیه مذهبی است‏.

از دیگر مطالب این جلد نامه‌ای است در «مدفونین اصفهان» و مخاطب نامه معلوم نیست؛ از تخت فولات اصفهان، و تکیه خاتون‌آبادی‌ها و بقعه آقا محمد بیدآبادی گرفته تا قبرستان ست فاطمه و بقعه هارونیه و مقبره مرحوم مجلسی‏. در بخشی از آن چنین می‌خوانیم: «در بقعه هارونیه -بنا به نقل میر محمدقاسم مختاری سبزواری نسابه در تعلیقات خود بر عمدة الطالب و همچنین شیخ نورالدین عاملی اصفهانی، و همچنین سید حسین بن مساعد حائری – هارون ابن الامام الکاظم(ع) مدفون است و البته اقوال دیگر هم هست‏.

مستدرک شهداء الفضیله مقاله دیگری است که در آن شرح‌حال 20 شخصیت ذکر شده است ‏.

نظریات اصلاحی درباره پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله تألیفاتی است که خطاب به ملت شریف و مسلمان ایران نوشته شده است. وی در اصلاحیه اصل 6 فصل اول می‌نویسد: «در این اصل باید نوشت: و همچنین به نام استفاده از آزادی عقیده و بیان و قلم، هیچ‌کس حق ندارد در احکام ا لهی و مبانی اسلامی و مذهبی، خدشه‌ای وارد کند، و یا تأویل و تفسیرهای مضره بر آنها بنماید» ‏.

«مدعیان مهدویت» عنوان نامه‌ای است به حسین عمادزاده اصفهانی که در کتاب او با عنوان «منتقم حقیقی یا تاریخ زندگانی و علائم ظهور» چاپ شده است. در این مقاله ابتدا 36 مدعی مهدویت به اختصار معرفی شده‌اند. غلام احمد قدیانی از آن جمله است که اخیراً خروج و دعوی مهدویت نموده؛ یعنی به تمام ملل عالم که منتظر کسی هستند، ادعا نموده من همان شخصی هستم که شما منتظر او هستید و به نصارا اظهار اینکه مسیح هستم... و از تألیفات قادیانی «سرّ الخلافة» است. مرحوم شاهزاده ردی بر آن نوشته «طرّ الجلافة». 17 نفر نیز ادعای نیابت خاصه ولی عصر(عج) را کرده‌اند که اینها نیز به اختصار معرفی شده‌اند‏. ملاقات با حضرت ولی‌عصر(عج) نامه دیگری است که در همان کتاب عمادزاده منتشر شده است. آیت‌الله مرعشی سه قضیه خواندنی که موفق به تشرف به زیارت آن حضرت شده‌اند را نقل کرده است. ‏. ذکر سند شریف کساء و جدول شناخت‌نامه چهارده‌معصوم(ع) از آخرین مباحث این جلد است‏.

جلد سوم

در بخش اول، مقدمه‌های آیت‌الله مرعشی نجفی بر کتب مختلف گردآوری شده است. 45 مقدمه، در بخش اول کتاب ارائه شده که از آن جمله است: مقدمه بر کتاب «الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور» تألیف جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، مقدمه بر «صحیفه سجادیه» و نیز مقدمه بر «گفتار خوش یارقلی» نوشته شیخ محمد محلاتی که در رابطه با مورد اخیر چنین می‌خوانیم: «الحق رساله‌ای است فوق‌العاده نفیس و ارجمند و بنیان‌کن فرقه ضالّه بهائیه و بعضی از مسالک گمراه با بیانی سلیس و عباراتی دلنشین، و از کثرت مرغوبیت چندین بار نسخه آن به طبع رسیده است»‏.

در بخش دوم، تقریظاتی که نویسنده بر آثار مختلف نوشته گردآمده است. در این بخش نیز 78 تقریظ مشاهده می‌شود. این تقریظات بر آثار مختلف تألیف، ترجمه و شرح و در موضوعات مختلف، فقهی، حدیثی، کلامی، رجالی و... به رشته تحریر درآمده است. ‏.

در بخش سوم، ملاحظات بر کتب گردآوری شده است. بیش از یک‌صد ملاحظه بر آثار در علوم مختلف در این بخش مشاهده می‌شود که حاکی از تسلط نویسنده بر علوم مختلف و فعالیت‌های گسترده علمی این چهره برجسته جهان تشیع است. ‏.

در بخش چهارم تحت عنوان «الاشارات الی الکتب» 581 کتاب در علوم مختلف اسلامی به‌اجمال معرفی شده است. ‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.