اصیلالدین واعظ، عبدالله بن عبدالرحمن
امیر سید عبدالله حسینی شیرازی (متوفای 883ق)، مشهور به اصیلالدین واعظ، مفسر، محدث و واعظ شیعی قرن نهم هجری بود. وی از سادات دشتکی شیراز بود که به دستور شاهرخ یا سلطان ابوسعید گورکان از شیراز به هرات مهاجرت کرد و در آنجا ساکن شد. او هفتهای یک بار در مدرسه عالیه گوهرشادآغا به موعظه و ارشاد مردم میپرداخت و در مدارس هرات، از جمله مدرسه خاقان سعید، به تدریس حدیث اشتغال داشت. اصیلالدین واعظ دارای تألیفات متعددی در زمینه تفسیر، حدیث، تاریخ و ادعیه است.
| عبدالله حسینی شیرازی | |
|---|---|
 اصیلالدین واعظ، عبدالله بن عبدالرحمن | |
| نام کامل | امیر سید عبدالله حسینی شیرازی |
| نامهای دیگر | اصیلالدین دشتکی، اصیلالدین شیرازی، اصیلالدین هروی، دشتکی، عبدالله بن عبدالرحمن، دشتی شیرازی، عبدالله بن عبدالرحمن |
| لقب | اصیلالدین واعظ |
| نسب | سادات دشتکی شیرازی |
| نام پدر | عبدالرحمن |
| ولادت | قرن نهم هجری |
| محل تولد | هرات |
| محل زندگی | شیراز، هرات |
| رحلت | 883 ق |
| مدفن | نزدیک مدرسه گوهرشادآغا، هرات |
| خویشاوندان | جمالالدین عطاءالله حسینی دشتکی (برادرزاده) |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | مفسر، محدث، واعظ |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | تفسیر، حدیث، تاریخ |
| برخی آثار | |
ولادت
امیر سید عبدالله حسینی شیرازی، معروف به اصیلالدین واعظ، از سادات دشتکی شیراز بود. پدرش عبدالرحمان از سادات محله دشتک شیراز به شمار میرفت. او با تعدادی از اعضای خاندانش در زمان شاهرخ یا سلطان ابوسعید گورکان از شیراز به هرات مهاجرت کرد و به همین دلیل به هروی نیز مشهور شد. از تاریخ دقیق تولد و جزئیات زندگی او در دوران کودکی اطلاعات چندانی در دست نیست.
تحصیلات
از جزئیات تحصیلات اصیلالدین واعظ اطلاع دقیقی در دست نیست، اما وی در مدارس هرات به تدریس حدیث میپرداخت و از مشایخ خود در نقل حدیث، از دهلوی نام برده است. او در علوم تفسیر، حدیث و انشاء تبحر داشت و به عنوان یکی از عالمان و عارفان زمان خود شناخته میشد.
فعالیتها
اصیلالدین واعظ به دستور پادشاه وقت، هفتهای یک بار در مدرسه عالیه گوهرشادآغا در هرات به موعظه و نصیحت مردم میپرداخت. او در مدارس هرات، از جمله مدرسه خاقان سعید، به تدریس حدیث اشتغال داشت و کسانی را که به تدریس فلسفه و کلام میپرداختند، به داشتن عقاید فاسد متهم میساخت. وی دارای تألیفات متعددی در زمینههای مختلف بود و به عنوان مفسر، محدث و واعظی برجسته شناخته میشد.
او يكى از علما و بزرگان اهل سنت است كه حديث غدير را نقل كرده است. اصيلالدين واعظ در «درج الدرر و درج الغرر فى ميلاد سيد البشر (ص)» ضمن بيان رخدادهاى حجةالوداع، مضمون حديث غدير را به فارسى آورده است.[۱]
خواندمير در «حبيب السير»، امير سيد اصيلالدين عبداللّه الحسينى را این گونه معرفى مىكند: «بصفت اصالت و وفور جلادت و نباهت شأن و قدم دودمان موصوف و معروف بود و به وفور تقوى و ديندارى و غايت ديانت و پرهيزگارى از اكثر علماى عالم و سادات بنى آدم ممتاز و مستثنى مينمود. زبان گهر افشانش مفسر حقايق صحف آسمانى، و بيان بلاغت نشانش مبين دقايق كتب سبحانى، باطن خجسته ميامنش مظهر آثار ولايت و رشاد، و خاطر فرخنده مآثرش مهبط انوار هدايت و ارشاد و بىشايبه مدح گسترى آن سپهر شريعتپرورى در علم تفسير و حديث و انشاء و تأليف شبيه و نظير نداشت و در زمان سلطنت سلطان سعيد از دار الملك شيراز كه وطن اصلى آن جناب است به هرات تشريف آورده، رايت اقامت برافراشت.»
وفات
اصیلالدین واعظ در سال 883 قمری در هرات درگذشت و نزدیک مدرسه گوهرشادآغا در این شهر به خاک سپرده شد.
آثار
- مقصد الاقبال سلطانیه و مرصد الآمال خاقانیه (معروف به مزارات هرات)
- درج الدرر فی میلاد سیدالبشر
- المجتبی فی سیرة المصطفی
- المجتنی من کتاب المجتبی فی سیرة المصطفی
- معراج الاعمال (در ادعیه و عبادات)
- غرفة الحصن (ترجمه مختصر حصن الحصین به فارسی)
- تاریخ مکمل
- معالم الاسلام
- تحفة الاحبار فی اصول الاخبار
- حبل المتین
- نزهة النظر فی شرح نخبة الفکر[۲]
پانويس
منابع مقاله
- هوشیدری فراهانی، حوریه، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج17، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378ش
- شریفی، محمدرضا، دانشنامه غدیر: جامع ترین دائرهالمعارف الفبائی غدیر، تهران: دلیل ما، ۱۳۹۸