تاریخ یزد (آیتی)
تاریخ یزد، اثر عبدالحسین تفتی یزدی (معروف به آیتی)، (۱۲۸۸ـ ۱۳۷۱ق/۱۲۵۰- ۱۳۳۱ش)، نویسنده و مورخ است. موضوع کلی کتاب، تاریخ شهر یزد از دوران پیش از اسلام و بنیانگذاری شهر تا دوره پهلوی ادامه مییابد.
| تاریخ یزد(آیتی، عبدالحسین) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آیتی، عبدالحسین (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | مشتمل بر سه بخش (قبل از اسلام) هزاره نخست اسلامی از صفویه تا این دوره که دوره شاهنشاهی پهلوی نخست است ** کتاب تاریخ یزد |
| ناشر | گلبهار |
| مکان نشر | ایران - یزد |
| سال نشر | 1317ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | یزد - تاریخ - یزد -- آثار باستانی - یزد - سرگذشت نامه - یزد -- شاهان و فرمانروایان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
نویسنده انگیزه نگارش کتاب خود را فرمان رضاشاه در گسترش پایههای دانش، عنوان نموده است[۱].
ساختار
کتاب مشتمل بر یک سرآغاز (مقدمه) و سه بخش اصلی (باب) است که هر بخش بر چهار بند استقرار یافت و به ترتیب دورههای قبل از اسلام، دوران نهضت اسلامی و رویدادهای تا دوره پهلوی را شامل میشود.
سبک نگارش
نویسنده بر استفاده از منابع متعدد، شامل کتب و رسائل، و همچنین مشاهدات خود و روایات شفاهی معتبر تأکید دارد[۲].
سبک نگارش شامل نقد روشهای سنتی تاریخنگاری است؛ بهطوریکه نویسنده به دنبال تدوین کتابی متقن و علمی بوده که خالی از افسانه و اغلاط رایج در آثار پیشین باشد[۳].
در شرح محتوا، نویسنده به ارائهٔ جزئیات بناهای تاریخی، وقایع مربوط به ساخت مساجد، مدارس و قنوات همراه با ذکر اسامی و تاریخ مرتبط، توجه ویژهای نشان داده است[۴].
گزارش محتوا
کتاب با اشاره به سبب تألیف آن و سپس، تبیین ماهیت و فواید علم تاریخ و تقسیم آن به تاریخ طبیعی، اجتماعی (مدنی) و تاریخ اجتماعی به تاریخ عمومی و خصوصی و مباحثی همچون تاریخ ایران، مبدأ تاریخ و تاریخ یزد آغاز میشود[۵].
بخش نخست (قبل از اسلام): در این بخش، تاریخ یزد قبل از اسلام، شامل رویدادهای مربوط به بنیان شهر توسط اسکندر و سلسلههای پادشاهی قبل از ظهور اسلام تشریح میگردد. در این بخش به جغرافیای منطقهای یزد و بلوکات آن مانند توران پشت و اشکذر و همچنین وجه تسمیه شهر پرداخته میشود[۶].
بخش دوم (در صدر اسلام و دوران فتوحات): این قسمت به تاریخ یزد از دورهٔ پس از هجرت تا ظهور اسلام و سپس حوادث قرنهای اولیه هجری میپردازد. نبرد اعراب با ایرانیان و فتوحات صورتگرفته در یزد و سپس حکومت امرای مختلف اسلامی مانند عمرو بن مغیره و سعید بن عثمان و همچنین امرای اتابکان از جمله اتابک عزالدین لنگر و اتابک یوسف شاه، بهتفصیل شرح داده شده است. همچنین، ساخت بناهای عامالمنفعه و دینی در این دوره، شامل مساجد جامع، مدارس و خانقاهها، همراه با بانیان و تاریخ تأسیس آنها، ذکر شده است[۷].
بخش سوم (تا دوره پهلوی): این بخش، تاریخ و حوادث یزد مربوط به بحبوحه اقتدار صفویه تا سلطنت پهلوی، در بازه زمانی تقریبا سیصد و پنجاهساله را پوشش داده است. مطالب این بخش، شامل رویدادها و حوادث یزد در دورههای صفویه، قاجار، و وقایع منتهی به دوره پهلوی است. این بخش، تکمیلکننده تاریخ یزد است و تحولات یزد را تا زمان نگارش کتاب پوشش میدهد[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.