مهار خشم

مهار خشم (بررسی روان‌شناختی خشم و مهار آن از دیدگاه اسلام)، نوشته روان‌شناس و مشاور معاصر، محمدرضا کیومرثی اسکویی، پژوهشی کاربردی است که به بررسی یکی از مهارت‌های مهمّ در زندگی یعنی چگونگی خویشتن‌داری در هنگام عصبانیت یا «کظم غیظ» می‌پردازد و این مسأله را از دیدگاه روان‌شناسی اسلامی تحلیل و تبیین می‌کند.

مهار خشم
پدیدآوران	کیومرثی، محمد رضا (نويسنده) پسندیده، عباس (زير نظر)
عنوان‌های دیگر	بررسی روانشناختی و مهارآن از دیدگاه اسلام
ناشر	مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1391ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-493-656-2
موضوع	خشم - جنبه‏های مذهبی - اسلام - خشم - پیشگیری
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/9م9ک 250/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف

هدف این اثر تبیین و پاسخگویی به این پرسش‌ها است: خشم منفی کدام است؟ و چه عواملی باعث بروز آن می‌شود؟ و چگونه می‌توان آن را مهار کرد؟ و خشم مثبت کدام است؟ و چه فوایدی دارد؟

ساختار و محتوا

• این اثر از 5 بخش به ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. بخش اول: «کلیات» در 3 فصل به مفهوم‌شناسی واژگان مشابه یا مقابل خشم (مانند غضب، سخط، غیظ و حلم)، ماهیت خشم و غضب در روان‌شناسی و ویژگی‌های آن در روایات می‌پردازد.
2. بخش دوم: «خشم منفی» در 3 فصل، ماهیت و آثار و عوامل خشم نامطلوب را ترسیم می‌کند.
3. بخش سوم: «مقابله با خشم منفی» در 8 فصل، مقدمات و انواع راه‌های مقابله با خشم ناروا را توضیح می‌دهد.
4. بخش چهارم: «آثار کنترل خشم منفی» نتایج فردی و اجتماعی مدیریت خشم منفی را مطرح می‌کند.
5. بخش پنجم: «خشم مثبت» تعریف خشم مطلوب و معیارهای مثبت‌بودن خشم و آثار و انواع آن را شرح می‌دهد.

نمونه مباحث

• «مدینه فاضله»... در ديدگاه اخلاقى اسلام، آنچه پيروزى محسوب مى‌شود، عفو، بخشش و فروخوردن خشم به‌وقت غضب است. آينده با افتخار مؤمن، موقعى است كه به‌وقت قدرت ببخشد. اين قدرت جزو نيروهاى جاذبه‌دار انسانى است كه شايد در كمتر از جوامع، به اين صراحت پايبندى به آن اعلام شود... اين مطلب از فرمايش حضرت على علیه‌السلام در نامه‌شان به حارث همدانى استفاده مى‌شود كه عاقبت خوش با پيروزى ظاهرى نيست؛ بلكه فروتنى و كنترل خشم است: «وَ اكظِمِ الغَيظَ، وَ تَجَاوَز عِندَ المَقدِرَةِ‌، وَ احلُم عِندَ الغَضَبِ‌، وَ اصفَح مَعَ الدَّولَةِ‌؛ تَكُن لَكَ العَاقِبَةُ‌.» خشم را فروخور و به هنگام توانايى گذشت كن و در هنگام عصبانيت بردبار باش و در وقت چيرگى ببخشاى تا سرانجامت نيكو باشد»؛ «برخى از احاديث نیز به‌طورکلی عزت در دنيا و آخرت را براى فروخورنده خشم بيان مى‌كنند كه مى‌تواند، مدرك كلى و كافى براى اثبات مدينه فاضله باشد؛ مانند حديث امام صادق عليه‌السلام كه فرمودند:« مَا مِن عَبدٍ كَظَمَ غَيظاً إِلاَّ زَادَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عِزّاً فِي الدُّنيَا وَ الآخِرَةِ وَ قَد قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَل.» هيچ بنده‌اى نيست كه خشمش را فروخورد، مگر آنكه خداوند عزّوجل، عزت دنيا و آخرت او را فزونى بخشد.
• «خشم دوست» خشم يك دوست واقعى مى‌تواند، از مصاديق بحق غضب باشد. اين خشم كه نوعى تندى و مقابله در برابر معايب دوست است، على‌رغم پافشارى طرف مقابل در اشتباهش ادامه دارد تا او را به ترك يا پذيرش رفتار اشتباهش وادار كند يا مأيوس از همراهى نكند، از پا نمى‌نشيند؛ حتى در شناختن دوست برتر نيز، دفعات بيشتر تندى، به‌عنوان يك ملاك معرفى شده است. در اين صورت، حساب دوستانى كه نسبت به معايب ما تذكر نمى‌دهند، با دوستان واقعى كاملاً جدا مى‌شود. روايتى از اميرمؤمنان عليه‌السلام اين معيار را توصيف كرده است: خَيرُ إِخوَانِكَ مَن كَثُرَ إِغضَابُهُ لَكَ فِى الحَقِّ‌. بهترين دوستانت كسى است كه به‌خاطر حق، بيشتر تو را خشمگين كند. همان‌طور كه ملاحظه مى‌شود بازگشت اين معيار نيز، به حق‌محورى است؛ زيرا دوست صميمى انسان، به‌خاطر حق‌محورى خود اين كار را انجام مى‌دهد.

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.