مرتضوی، منوچهر
منوچهر مرتضوی (۱۳۰۸-۱۳۸۹ش)، ادیب، نویسنده، پژوهشگر، حافظشناس برجسته و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز بود. وی از شاگردان برجسته بدیعالزمان فروزانفر به شمار میرفت و کتاب «مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظشناسی» از آثار مرجع و ماندگار او در حوزه حافظپژوهی است.
| منوچهر مرتضوی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید منوچهر مرتضوی |
| نام پدر | سید ابراهیم مرتضوی |
| ولادت | تیر ۱۳۰۸ |
| محل تولد | تبریز، ایران |
| محل زندگی | تبریز |
| رحلت | ۹ تیر ۱۳۸۹ |
| مدفن | وادی رحمت تبریز |
| طول عمر | ۸۱ سال |
| همسر | رفعتالسادات مرتضوی |
| فرزندان | ایرج مرتضوی |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | ادیب، نویسنده، پژوهشگر، استاد دانشگاه |
| منصب | ریاست دانشکده ادبیات و ریاست دانشگاه تبریز |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | دکتری |
| دانشگاه | دانشگاه تبریز |
| علایق پژوهشی | حافظشناسی، تاریخ و ادبیات دوره ایلخانی، زبان دیرین آذربایجان |
| اساتید | |
| شاگردان | |
| برخی آثار | |
ولادت
سید منوچهر مرتضوی در تیرماه ۱۳۰۸ هجری شمسی در محله ششگلان تبریز به دنیا آمد.[۱] خاندان وی از سادات و اصالتاً اهل هرزند بودند و شجرهنامه آنان به امام سجاد(ع) میرسد. پدرش حاج سید ابراهیم مرتضوی از معتمدین شهر تبریز بود.[۲]
تحصیلات
تحصیلات مقدماتی را در تبریز گذراند و دوره متوسطه را در دبیرستان فیروز بهرام تهران به پایان رساند.[۳] در سال ۱۳۲۵ وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۲۹ موفق به اخذ مدرک لیسانس زبان و ادبیات فارسی گردید. در دوران تحصیل از محضر استادانی چون بدیعالزمان فروزانفر، ملکالشعرای بهار، سعید نفیسی، ابراهیم پورداود و محمدتقی مدرس رضوی بهره برد. در سال ۱۳۳۷ با دفاع از رساله دکتری خود با عنوان «اوضاع ادبی آذربایجان در عصر ایلخانان» به راهنمایی بدیعالزمان فروزانفر، موفق به اخذ درجه دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد.[۴]
فعالیتها
مرتضوی از سال ۱۳۳۷ تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز را آغاز کرد و سالها ریاست این دانشکده را بر عهده داشت. در دهه ۴۰ مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران را در دانشگاه تبریز تأسیس کرد که منجر به انتشار آثار ارزشمندی در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران شد. در سال ۱۳۵۶ به ریاست دانشگاه تبریز منصوب شد، اما در اردیبهشت ۱۳۵۷ در اعتراض به هجوم نظامیان به دانشگاه و کشته شدن تعدادی از دانشجویان، از این سمت استعفا داد. پس از انقلاب اسلامی به دلیل برخی حوادث ناگوار از جمله تغییر قفل اتاقش در دانشگاه، خانهنشین شد و سه دهه آخر عمر خود را در انزوا گذراند. با این حال، تا پایان عمر به پژوهش و تألیف ادامه داد. معروفترین اثرش، «مکتب حافظ» (مقدمه بر حافظ شناسی) است که در سال ۱۳۴۴ منتشر شده است. این اثر راهگشای حافظ پژوهی است و از مهمترین کتابهای مرجع در این زمینه به شکل نوین به شمار میآید.[۵] از دیگر فعالیتهای فرهنگی او میتوان به تربیت شاگردان برجسته و انتشار مجله پژوهشی دانشکده ادبیات تبریز اشاره کرد.
نمونهای از اشعار ایشان:
| رمز تسلیم و رضا را از علی آموختم | تیرهدل بودم، صفا را از علی آموختم | |
| استن حنّانه را دیدم که مینالد هنوز | درد هجر مصطفی را از علی آموختم | |
| آب صافی خون شد از آه علی در چاه ژرف | معجز آه و دعا را از علی آموختم… |
وفات
منوچهر مرتضوی سرانجام در ساعت ۱۱:۳۰ روز چهارشنبه نهم تیرماه ۱۳۸۹ [۶]در ۸۱ سالگی در منزل شخصی خود در تبریز درگذشت و بنا بر وصیتش در وادی رحمت تبریز، کنار همسرش به خاک سپرده شد.[۷]
آثار
کتابها
- مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظشناسی (۱۳۴۴)
- فردوسی و شاهنامه (۱۳۶۹)
- مسائل عصر ایلخانان (۱۳۵۸)
- زبان دیرین آذربایجان (۱۳۶۰)
- چراغ نیممرده (مجموعه شعر، ۱۳۳۳)
- جهان بینی و حکمت مولانا (۱۳۹۰)
مقالات
- ایهام یا خصیصه اصلی سبک حافظ
- تأثّر حافظ از سعدی
- تحلیل یکی از تمثیلات مثنوی (شیر و نخجیران)
- دین و مذهب در عهد ایلخانان ایران
- تصوّف در دوره ایلخانان
- جامع التواریخ و مؤلف واقعی آن
پانويس
- ↑ ر.ک: منوچهر مرتضوی و اثری که جهانی شد، ص میراث آریا
- ↑ ر.ک: گفتههایی از مواضع سیاسی و تلخکامیهای منوچهر مرتضوی، خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)
- ↑ ر.ک: یادی از اندیشمند تبریزی، منوچهر مرتضوی، آذریها، وب سایت تحلیلی خبری
- ↑ ر.ک: منوچهر مرتضوی و اثری که جهانی شد، ص میراث آریا
- ↑ ر.ک: طرزمی، سعید، خورشید جهانافروز دانشگاه تبریز، ساقی آذربایجان
- ↑ ر.ک: منوچهر مرتضوی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
- ↑ ر.ک: يادي از منوچهر مرتضوي در پي درگذشتش،خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، ۱۱ تیر ۱۳۸۹