نقش شیعیان در شاخههای تاریخنگاری
نقش شیعیان در شاخههای تاریخنگاری، اثر جمعی از محققان است که با نظارت نعمتالله صفری فروشانی (متولد 1345ش)، پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع نوشته شده است. این کتاب مجموعهای از مقالات تحقیقی است که نقش و تأثیر اندیشمندان و علمای شیعه را در شاخههای مختلف تاریخنگاری عمومی و تخصصی در تمدن اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد.
| نقش شیعیان در شاخههای تاریخ نگاری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جمعی از محققین (نويسنده)
صفری فروشانی، نعمتالله (گردآورنده) کنگره بینالمللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی. گروه علمی علوم انسانی ( زير نظر) مکارم شیرازی، ناصر ( اشراف) |
| ناشر | انتشارات امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1397ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-533-295-0 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این مجموعه شامل شانزده مقاله علمی است که در «کنگره بینالمللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی» که در اردیبهشت 1397 برگزار گردید است.
گزارش محتوا
نقش شیعیان در تدوین کتابشناسیهای تاریخی؛ نویسنده: مصطفی صادقی: این مقاله به بررسی سهم شیعیان در تدوین کتابشناسیهای تاریخی اختصاص دارد. نویسنده با مفهومشناسی این حوزه، آثار کهنی چون الفهرست شیخ طوسی و نجاشی را مورد ارزیابی قرار میدهد. این پژوهش به بررسی موضوع، زمان، مکان، روشها، مستندات، سیر تحول و نوآوریهای کتابشناسیهای شیعه، بهویژه با تمرکز بر ویژگیهای نگارشی و جغرافیایی (ایران بهعنوان بستر اصلی) میپردازد[۱].
نقش شیعیان در تدوین تاریخ انبیا و امم پیشین؛ نویسنده: محمدرضا جباری: این تحقیق نقش شیعیان را در نگارش تاریخ انبیا و ملتهای گذشته بررسی میکند. آثار شیعه در این زمینه که شامل منابع حدیثی، تفسیری، اخلاقی-معارفی و منابع خاص تاریخ انبیا است، با بهرهگیری از کلام معصومین(ع) نگاشته شده است. یکی از انگیزههای اصلی شیعه در این تاریخنگاری، جلوگیری از ورود و نفوذ «اسرائیلیات» (روایات جعلی) در متون اسلامی بوده است[۲].
نقش شیعیان در تدوین منابع تاریخ عمومی جهان و اسلام؛ نویسنده: سید حسین فلاحزاده: این مقاله سهم شیعیان را در تدوین تواریخ عمومی جهان و اسلام بررسی میکند. آثاری چون تاریخ یعقوبی، مروج الذهب مسعودی، و تجارب الامم ابوعلی مسکویه، بهعنوان برجستهترین نمونههای تاریخنگاری عمومی شیعه معرفی میشوند. شیعیان در این آثار، علاوه بر تاریخ عمومی، بهصورت ویژه به وقایع مرتبط با اهلبیت(ع) و ابعاد تمدنی، فرهنگی و اجتماعی پرداختهاند[۳].
نقش شیعیان در تدوین منابع سیره و تاریخ نبوی (قرن پنجم تا قرن نهم)؛ نویسنده: منصور داداشنژاد: این مقاله به سیرهنگاری شیعیان در دورهای متأخر (از قرن پنجم تا نهم هجری) میپردازد. آثاری مانند «روضة الواعظین» فتال نیشابوری، «إعلام الوری بأعلام الهدی طبرسی»، و «مناقب آل ابیطالب» ابن شهرآشوب مورد بررسی قرار گرفتهاند. این نگارشها اغلب با رویکرد فضایلی و فقهی و با هدف تبیین هرچه کاملتر زندگی پیامبر(ص) و ائمه(ع) شکل گرفتند و از زبان فارسی نیز بهره بردند[۴].
رویکردهای سیرهنگاری شیعیان تا قرن پنجم؛ نویسنده: حسین حسینیان مقدم: این مقاله روند سیرهنگاری شیعه را از آغاز تا قرن پنجم هجری تحلیل میکند. در این دوره، نگارشها اغلب بر اساس روایات و احادیث معصومین بوده و هدف اصلی، دفاع از جایگاه اهلبیت(ع) بوده است. از جمله پیشگامان این عرصه میتوان به ابومخنف لوط بن یحیی و هشام بن حکم (ق ۲ هجری) اشاره کرد[۵].
مراحل تدوین منابع تاریخ و سیره ائمه (ع) نویسنده: روحالله توحیدینیا: این پژوهش بهصورت خاص بر فرایند شکلگیری و تدوین منابع مرتبط با تاریخ و سیره امامان معصوم(ع) تمرکز دارد. هدف اصلی نگارندگان شیعه در این مسیر، حفظ و ساختارمندسازی میراث و زندگی امامان در برابر تحریفهای سیاسی و مذهبی بوده است. این آثار اغلب ماهیت تحلیلی و توصیفی دارند و از منابع اصیل دینی و کلامی بهره میبرند[۶].
نقش شیعیان در گسترش غدیریهها؛ نویسنده: سید محمد طباطبایی: این مقاله به بررسی جایگاه واقعه غدیر در تاریخنگاری شیعه و نقش شیعیان در بسط و نگارش آثار ادبی و تاریخی پیرامون "غدیریهها" میپردازد. همچنین به اهمیت جایگاه شعر و ادبیات منظوم در ثبت دقیق تاریخی اشاره میکند[۷].
نقش شیعیان در تدوین سیره و تاریخ حضرت زهرا(س)؛ نویسنده: سید علیرضا عالمی: این بخش به تدوین منابع و آثاری میپردازد که مختص سیره و تاریخ زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) در ادوار تاریخی مختلف بوده است[۸].
نقش شیعیان در تدوین مقتلنگاری امام حسین(ع) و عاشورانگاری؛ نویسنده: محمدسعید نجاتی: این تحقیق سهم شیعیان را در نگارش مقتل امام حسین(ع) و تاریخنگاری وقایع عاشورا بررسی میکند. در این بخش، آثار مقتلنویسان کهن شیعه مانند ابومخنف لوط بن یحیی (م ۱۵۷ ق) تا نویسندگان دورههای متأخرتر مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده به تفاوتها و رویکردهای موجود در عاشورانگاری شیعه (مانند رویکردهای تاریخی-حدیثی و رویکردهای فقهی-کلامی) اشاره میکند[۹].
نقش شیعیان در تدوین منابع تاریخ تشیع و شیعه نویسنده: محمدرضا هدایتپناه: این مقاله به نگارشهای شیعه که به طور خاص بر تاریخ کلی تشیع تمرکز دارند، میپردازد. موضوعات موردبررسی شامل سیرهنگاری عمومی، نگارش تکوقایع تاریخی، انسابنگاری، تاریخ عمومی تشیع و تاریخ دوازده امام میشود. این آثار به تبیین و معرفی پیشینه تاریخی و مذهبی شیعه اختصاص یافتهاند[۱۰].
«نقش منابع رجالی شیعه در دانش تاریخ» سعید طاووسی، «نقش شیعیان در تدوین منابع نسبشناسی و نقابت» سید منذر حکیم و سید مهدی صالحی خوانساری، «نقش شیعیان در تاریخنگاری از طریق انسابنگاری (قرن هشتم قمری)» بهمن زینلی، «نقش شیعیان در تدوین منابع جغرافیایی» علی غفرانی، «نقش شیعیان در تدوین منابع تاریخ دودمانی (سلسلههای حکومتی)» سید محمود سامانی و «نقش شیعیان در تدوین مزارات» محمدمهدی فقیه محمدی جلالی بحرالعلوم، سایر مقالات مذکور در کتاب میباشد که هر یک به نوبه خود، به بخشی از تلاش شیعیان در طول تاریخ، در گسترش علوم اسلامی، اشاره نموده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.