کلام نوین اسلامی

کلام نوین اسلامی، نوشته عبدالحسین خسروپناه (متولد 1345ش ) به تبیین و اثبات عقاید دینی و بررسی مسائل کلامی سنتی و جدید می‌پردازد و در پی آن است که ساختاری نوین به علم کلام اسلامی ارائه دهد.

کلام نوین اسلامی
پدیدآوران	خسروپناه، عبدالحسین (نويسنده) مؤسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی (سایر)
ناشر	أکادیمیة فلسطین للعلوم الأمنیة
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1390ش - 1394ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-93380-23
موضوع	کلام - فلسفه اسلامی
زبان	فارسی
تعداد جلد	3
کد کنگره	8ک5خ 203 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

در این اثر سعی شده از منابع قدیم و جدید بهره گرفته شود و با ساختاری منطقی و در نظامی روشمند، مباحث قدیمی و جدید کلامی مطرح گردد و به جدیدترین شبهات پاسخ داده شود.

ساختار و محتوا

مباحث اصلی کتاب در هشت بخش به شرح زیر تنظیم شده است:

• بخش اول: مبادی و مقدمات علم کلام: این بخش، به مباحثی نظیر چیستی و تعریف علم کلام، چیستی کلام جدید، دیدگاه‌های مختلف در کلام و گستره دین‌پژوهی می‌پردازد. همچنین به معقولیت و اثبات‌پذیری گزاره‌های دینی و انواع آن‌ها می‌پردازد. در حقیقت نویسنده درصدد است اثبات‌پذیری گزاره‌های دینی را مدلل ساخته و نشان دهد که پذیرش باورهای دینی، معقول و اثبات‌پذیرند.
• بخش دوم: خداشناسی: این بخش، به شناخت و اثبات وجود خداوند پرداخته و پاسخ‌های مختلفی را در خصوص امکان شناخت یقینی خداوند مطرح کرده است که از جمله آن نظرات تجربه‌گرایان، برخی از عارفان و... است، اثبات و مراتب توحید الهی شامل توحید نظری و عملی. نگارنده ابتدا به تبیین و اثبات توحید و اقسام آن پرداخته و سپس کارکردهای اعتقاد به توحید و عوامل گرایش به شرک را بیان می‌کند. همچنین از صفات الهی سخن گفته و مطالبی را به‌لحاظ چیستی و دسته‌بندی آنها مطرح کرده است. در ادامه به افعال الهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مباحث پس از خداشناسی و شناخت صفات او پرداخته است. در این قسمت، مسائل مختلفی مرتبط با افعال الهی، از جمله مطالبی کوتاه درباره نیازمندی ممکنات مطرح شده، سپس از فاعلیت الهی و فاعلیت مخلوقات با اشاره به تقسیمی از آیات قرآن در این مسئله همراه با جمع‌بندی آنها نسبت به فاعلیت حقیقی الهی و فاعل‌های ممکن سخن رفته است و به دنبال آن از قضا و قدر با اشاره به آیات قرآن در این‌باره و بیان چیستی قضای الهی و انواع آن و همچنین بیان مطالبی پیرامون جبر و اختیار، از آن جهت که موضوع یادشده با صفات فعلیه الهی مرتبط است، پرداخته شده است. نظر مکاتب بشری و اسلام در این خصوص مطرح شده و به برخی از مباحث فرعی آن نظیر «بدا» اشاره شده است.
• بخش سوم: دین‌شناسی: در این بخش، مطالبی درباره حقیقت و چگونگی دین آمده است. در ضمن به بیان مفهوم دین که از مفاهیم کلی است، پرداخته شده است. همچنین نظر متفکران اسلامی، یعنی حکیمان، متکلمان و مفسران اسلامی در چیستی دین مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده، ضمن اشاره به نظریات آیت‌الله جوادی آملی، حامد الگار، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله مصباح یزدی، تعریفی را بر اساس سه رویکرد تجربی، عقلی و نقلی از از دین همراه با مطالبی مرتبط ذکر کرده است. حقیقت تجربه دینی از دیگر مباحثی است که نویسنده درصدد بوده تا در آن مغایرت حقیقت دین با تجربه دینی را نشان دهد. وی همچنین به چیستی و انواع تجربه دینی اشاره کرده و در این راستا دیدگاه‌های دانشمندان مختلفی نظیر شلایر ماخر، آلستون و پراودفوت را ذکر کرده و به انواع تجربه دینی اشاره نموده است. چیستی و انواع تجارب عرفانی، یعنی کشف و شهود قلبی از دیگر مطالبی است که به آن پرداخته شده است. در ادامه، بحثی در خصوص انتظار بشر از دین مطرح شده است. نویسنده ضمن تبیین مفاهیم عنوان بحث، به تحلیل مسئله انتظار بشر از دین اشاره نموده و آن را از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی دانسته و منظور خود از این بحث را انتظارات منطقی از دین دانسته است و بر آن بوده تا در این بحث به پرسش‌های متعددی در این خصوص پاسخ دهد.

نگرش انسان‌محوری به موضوع انتظار بشر از دین، به‌علاوه دیدگاه متفکران اسلامی در این خصوص و انتظار بشر از دین در اندیشه دینی غرب پیش از قرون وسطی، عصر رنسانس و عصر جدید و همچنین دیدگاه اعتدالی در این مورد که به‌عنوان نظریه برگزیده مطرح شده و انتظار حداکثری نیز، به‌همراه مباحثی در منشأ دین و چیستی آن، که یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفه و کلام جدید است، مطرح شده و نویسنده در مطالبی به بررسی دیدگاه عالمان و فلاسفه اسلامی نظیر آیت‌الله مطهری و عالمان غربی نظیر اگوست کنت، اسپنسر، دورکیم، کارل مارکس، فروید و... پیرامون آن پرداخته است. دو موضوع ایمان دینی و کثرت‌گرایی دینی نیز در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است.

• بخش چهارم: نبوت‌شناسی: این بخش، به تبیین نبوت در معارف اسلامی، دلایل ضرورت برانگیختن پیامبران که شامل دلایل عقلی (مانند لطف و حکمت) و دلیل کارکرد نبوت است را مطرح نموده است. همچنین در مباحثی به دلایل اثبات پیامبری (مانند معجزه و بشارات پیامبران پیشین) می‌پردازد. حقیقت وحی، انواع وحی، ویژگی‌های وحی نبوی، به‌همراه مطالبی پیرامون عصمت پیامبران، از جمله مباحث این بخش است.
• بخش پنجم: امامت‌شناسی: این بخش، به امامت عامه، حقیقت امامت، تعریف امامت و دلایل امامت می‌پردازد.
• بخش ششم: اسلام‌شناسی: در این بخش، نویسنده درصدد است که شناختی را درباره اسلام (نه شناختی از محتوای اسلام) ارائه نماید و به پرسش‌هایی در مورد چیستی زبان اسلام، منطق فهم اسلام، ذاتی یا عرضی بودن اسلام و... پاسخ دهد. از جمله مباحث این بخش، چیستی زبان دین، همچنین مسئله معناشناسی اسما و صفات الهی (که یکی از پرسش‌های دیرین در علم کلام و الهیات در مورد چگونگی فهم و تحلیل معانی و اوصاف مشترک بین انسان و خداست) می‌باشد که نویسنده به بیان دیدگاه‌های مختلف در این‌باره از جمله اشتراک لفظی و معنوی و نظریه‌های تشبیه، تمثیل، تنزیه و تعطیل در معنای اسما و صفات الهی پرداخته است. معناشناسی گزاره‌های دینی از دیگر موضوعاتی است که نگارنده در آن، به تبیین و نقد دو دیدگاه پوزیتیویسم و فلسفه تحلیلی درباره زبان دین پرداخته و سپس به نظریه برگزیده اشاره کرده است. منطق فهم اسلام به‌همراه مباحثی مرتبط، از جمله چیستی هرمنوتیک و...، همچنین مطالبی درباره جامعیت و قلمرو اسلام به‌همراه ذکر دیدگاه‌های مختلف در این‌باره و... از دیگر مباحث این بخش است.
• بخش هفتم: تمدن‌شناسی: این بخش، به اسلام و تمدن مدرن و بررسی چیستی غرب و غرب‌گرایی فکری می‌پردازد.
• بخش هشتم: معادشناسی: این بخش، به مباحثی درباره معاد جسمانی و روحانی و انواع باورهای اعتقادی در خصوص معاد پرداخته است.

منابع مقاله

مقدمه، درآمد سخن و متن کتاب.