آسیبشناسی جامعه دینی
آسیبشناسی جامعه دینی، اثر عبدالحسین خسروپناه، مجموعهای از مقالات وی است که به صورت نظاممند و یکپارچه، در موضوع آسیبشناسی جامعه دینی، با هدف بررسی و ریشهیابی علل انحراف و انحطاط مسلمین در طول تاریخ، بهویژه در قرن اخیر، و همچنین تحلیل پدیدههای مرتبط با انقلاب اسلامی ایران، سکولاریسم و جنبش نرمافزاری، تدوین شده است. این کتاب به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا مسلمین باوجود تمدن و معارف باشکوه خود، دچار عقبماندگی شده و غرب پیشرفت کرده است. همچنین، به دنبال شناسایی و پیشگیری از بحرانهای معرفتی، فلسفی، کلامی و عملی جامعه دینی است.
| آسیب شناسی جامعه دینی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خسروپناه، عبدالحسین (نويسنده) |
| ناشر | سعید حسن زاده دلگشا (مولف) ** نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها. دفتر نشر معارف |
| مکان نشر | ایران - تهران ** ایران - قم |
| سال نشر | 1384ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-8523-65-7 |
| موضوع | تجدد گرایی (اسلام) - اسلام - تجدید حیات فکری - اسلام و سیاست - عقب ماندگی - کشورهای اسلامی - علل - دنیویگرایی -- ایران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 5آ5خ 229 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار کتاب
نویسنده، کتاب را با یک پیشگفتار آغاز کرده و مطالب اصلی خود را در دو بخش تدوین نموده است که بخش اول، شامل سه فصل و بخش دوم، شامل چهار فصل است.
محتوای کتاب
- پیشگفتار: نویسنده در آن به اهمیت آسیبشناسی برای پویایی، سلامت و رشد هر جامعهای، بهویژه جامعه دینی، اشاره میکند و علت تفرقه و اختلاف مسلمانان را بیان مینماید. همچنین انواع اختلافها را بررسی میکند؛ از جمله اختلاف ناشی از کمبود علم و تفاوت دیدگاه[۱].
- بخش اول: وی در این بخش در سه فصل، به عوامل عقبماندگی مسلمین میپردازد. در فصل اول، ده علت عقبماندگی را برمیشمرد. در فصل دوم، دیدگاههای اندیشمندانی چون امام خمینی و مقام معظم رهبری و شهید مطهری و مصلحانی چون سید جمالالدین و اقبال لاهوری و برخی از روشنفکران را بررسی و مطرح میکند. در فصل سوم، نقش تأویلگرایی را در وقوع فاجعه کربلا بررسی مینماید.
از جمله عللی که وی برای انحراف مسلمین برمیشمرد از این قبیل است: تفرقه و تجزیهگرایی، ضعف ریشههای اعتقادی و دینداری، ورود فرهنگ بیگانگان، بیاعتنایی به منابع دینی و بیتوجهی به قرآن و سنت پیامبر(ص) و تحریف در گفتار و عمل، افراط و تفریط مسلمین، دنیازدگی، شناخت ناصحیح دین، حکومتها و کارگزاران فاسد، ضعف مراکز دینی و بیتوجهی مسلمین به عوامل انحراف و انحطاط[۲].
- بخش دوم: نویسنده، در چهار فصل به بحث آسیبشناسیها میپردازد. در فصل اول، تحت عنوان «اسلام جامعنگر و انقلاب اسلامی ایران»، به بررسی و تحلیل انقلاب اسلامی ایران از منظر جامعهشناسی سیاسی و اجتماعی میپردازد و معنای انقلاب، تعاریف مختلف انقلاب از دیدگاههای گوناگون (مانند دیدگاههای آرتور باوئر، چالمرز جانسون، هانا آرنت) و مفهوم آن در اندیشه اسلامی، عوامل پیدایش انقلاب و نظریات مختلف در مورد عوامل اجتماعی و اقتصادی انقلاب (مانند نظریات افلاطون، ارسطو، مارکس، دورکیم، اسکاچپول) و انطباق آنها با انقلاب اسلامی ایران را بررسی میکند.
در ادامه انقلاب اسلامی ایران و ریشهها و علل آن از دیدگاههای مختلف (اقتصادی، بحرانهای مذهبی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی) و تأثیر اسلام جامعنگر بر انقلاب اسلامی ایران، همچنین نقش اسلام بهعنوان یک ایدئولوژی کامل و جامع در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایران را بررسی مینماید[۳]. در فصل دوم، به آسیبشناسی دینی انقلاب اسلامی ایران پرداخته و موارد ذیل را میآورد:
- مفهوم آسیبشناسی اجتماعی: شامل تعریف آسیبشناسی اجتماعی بهعنوان مطالعه ریشههای بینظمیها و بیماریهای اجتماعی.
- مفهوم آسیبشناسی دینی: شامل تعریف آسیبشناسی دینی بهعنوان مطالعه ماهیت دین و درک عالمان از حقایق و احکام دین.
- آسیبشناسی معرفت دینی: شامل نادرستی و ناروشنی معرفت دینی و مفاهیم مرتبط با آن (مانند معاد، شفاعت، حکومت اسلامی).
- جدایی دین و دنیا (سکولاریسم): شامل بررسی مفهوم سکولاریسم بهعنوان جدایی دین و دنیا در لغت و اصطلاح، دینگرایی و سکولاریسم، دنیاگرایی، بررسی دلایل دروندینی و بروندینی سکولاریسم و بررسی مصلحت فقهی بهعنوان راهحل چالش سکولاریسم[۴].
در فصل سوم بهصورت تفصیلی به شناسایی آسیبهای دینپژوهی معاصر میپردازد[۵]. فصل چهارم، به آسیبشناسی جنبش نرمافزاری اختصاص دارد[۶].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.